Зміст книги
перейти до управління читачемперейти до навігаціїперейти до деталей бронюванняперейти до зупинок
64
ProcesynarodotwórczenaWileńszczyźniejakoźródłokonfliktu
Żydzi
Międzygrupąwyznaniowąanarodem
Wedługspisuz1897rokużydzi(ludnośćwyznaniamojżeszowego)sta-
nowiliok.13%ogółumieszkańcówguberniwileńskiej.WWilniebylinaj-
większągrupąnarodowo-wyznaniową.Wmieściemieszkałowówczasnie-
mal64tys.osóbwyznaniamojżeszowego,costanowiło41,4%wszystkich
mieszkańców136.Żydówzamieszkującychgubernielitewsko-białoruskie
nazywanolitwakami.OilenaterenieKrólestwaokreślenietonabrało
pewnychcechpejoratywnych,otylenaobszarzeziemwcielonych,wKra-
juPółnocno-Zachodnimmiałocharakterneutralny,aznacznaczęśćspo-
łecznościżydowskiejzpojęciemnlitwacy"sięidentyfikowała137.Wiara
mojżeszowadokońcaXIXwiekustanowiłanajistotniejszyelementtożsa-
mościżydowskiejnaomawianymterenie.ZnakomitawiększośćŻydów
wileńskichposługiwałasięwżyciucodziennymdwomajęzykami—jidysz
orazrosyjskim,któryumożliwiałdziałalnośćhandlowąwgranicachRosji,
adlazwolennikówasymilacjistawałsiępierwszymjęzykiem,pozwa-
lającymnauczestnictwowkulturzerosyjskiejistopniowąintegrację
zotoczeniem.Dostępdowykształcenia,choćodgórnieprzezwładzepań-
stwowelimitowany,spowodowałpowstaniewarstwyświeckiejinteligencji
żydowskiej,przywiązanejdojęzykarosyjskiego.Podczasspisu1897roku
większośćdeklarowałajednakjidysz,tylko3,2%ogółuŻydówwileńskich
podałojęzykrosyjski.Okresowewysiedlenialudnościżydowskiejzcen-
tralnejRosjiprzyczyniałysiędopowiększeniaodsetkaludnościwyznania
mojżeszowegowmiastachimiasteczkachbyłegoWielkiegoKsięstwaLi-
tewskiego,gdziestanowiłaonaznaczną,aczasemprzeważającączęść
mieszkańców.
136Szerzejzob.J.Wołkonowski:Stosunkipolsko-żydowskiewWilnieinaWi-
leńszczyźnie191911939.Białystok2004,s.33—35.
137PublicystawileńskiegonUnzerTog"pisał:nPosiadająoni[Żydzizamieszkalinatere-
nieWileńszczyzny,Grodzieńszczyzny,Kowieńszczyzny—J.J.-J.]własnąlokalnąkulturę
idialektjęzykowy,mająwłasnetroskiiwłasnezasługi.NawetmoskiewskichŻydów,kiedy
zostaliwypędzeniwr.1892iprzybylidoWarszawy,nietylkoPolacy,nawetiŻydzipolscy
nazywali»litwakami«.Kiedystudent,ŻydzLitwy,jechałzagranicęstudiować,mówiłon,
żejestlitwakiemiinnitakgonazywali.ŻydzWarszawy,ŁodzilubCzęstochowynazywał
siępolskimŻydem,aPolakmówił,żejestzKrólestwa[...].Prawda,żepodwpływem
kulturyrosyjskiejiasymilacjiinteligencjażydowska,zwłaszczakobiety,uważałasięza
obywatelirosyjskichiczułasięmałozwiązanazeswoimkrajemimiejscemurodzenia,ale
masajednakpozostałanaswoichmiejscachistworzyłażydowskąlitewskąkulturę".
nUnzerTog"nr301z31grudnia1921.
