Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
I.Wychowanieestetyczne
1.3.Funkcjesztukinajnowszej
Sztukanowainajnowszawyrosłanagruncieopozycjiwstosunkudosztuki
dawnej.Zatemjejfunkcjesązgołaodmienneodtradycyjnych.Zmieniająsięnie
tyleichnazwy,iletreściikonstelacje.Niemówisięjużopięknie,podziwieczy
wzruszeniu,aowstrząsie,agitacjiczyupadkuodświętnegocharakterusztuki.Gó-
ruje„reżyseria”aktówtwórczychi„ekonomia”celów.
ooo
Najlepszymsposobemzrozumieniaistotypojęcia„sztukanajnowsza”jestpo-
traktowaniejejjakoantynomiisztukiXIXwieku.SztukęXIX-wiecznącharak-
teryzowałaprzedewszystkimprogramowaukładność:konwencjonalność,smak,
hołdowaniepięknu.Sztukateraźniejszawyrosłanadrodzesprzeciwu,deklaru-
jącuproszczenieiserwującodbiorcomwstrząs.Zastępbuntowniczychartystów
nazwanychawangardązwyciężyłdziękitalentowisamychartystów,atakżeswej
inności.Innośćstałasięatrakcją,którawyniosłaawangardęnaszczyt,azarazem
ukonstutowanymprogramem(Tatarkiewicz,1988).Drogaawangardydozwy-
cięstwabyłatrudna,alebezspornietowłaśnieawangarda„odniosłasukces”we
wszystkichdziedzinachsztuki.
Wyklinanaczywyśmiewanawkońcuostajesięatakomtyleżfilistróweste-
tycznychconiedowiarków–krytykówiteoretyków.Dodekafonizm,ideeteatralne
CraigaiAppii,MondrianiKandinsky,kaligramyAppolinaire’aczysłopiewnie
KruczonychaiTuwima,zdobywająsobieprawoobywatelstwa.Mimożedominuje
wciążkulturaliteracka(powieściowa),obrazasemantycznyzaczynabyćrównie
cenionyjakodtworzenie,narracja(Morawski,1997,s.215–216).
Pozycjaartystyjakorzetelnegoipotrzebnegoświadkarzeczywistościzostaje
zachwiana.Artystaprzestajebyćjedynymicenionymarbitremwartościmoralnych
iduchowych.M.Duchampwykpiwa„kapłańsko-wieszczepretensjeiambicjeXX-
-wiecznychartystów”(tamże,s.215).Artystajakowrażliwyekspertidociekliwy
reportersprawpolitycznychispołecznychkończyswójetat,gdyżdadaiścigłoszą
[...]koniecerysztuki,zawszejednakowousłużnejwobecspołecznopolitycznejkon-
serwy,abezsilnejtam,gdziestawkąbyławalkaowolnośćisprawiedliwość(tamże).
Dadaiścichcąnietylkorewolucjiwsztuceczypoprzeznią,lecztakżewsamym
życiu.Surrealiścichcą,bybyła„oknemnaświatalboniczym”.Konstruktywiści
wplatająwsztukęwątekmaterialno-technologiczny,podkreślająctymsamymza-
ledwieinstrumentalneznaczeniestrukturściśleartystycznych.
Ztychwzględówkierunkiawangardowe,którewyłoniłysięwciąguostatnich
20lat,wychodzącod„nowejpowieści”,poprzezpop-art,ażpokonceptualizmczy
twórczośćnazwaną„sztukązerową”,określonojużmianemantysztuki,czytakjak
inniradykalniejsikrytycy–erypostartystycznej(Morawski,1973).
