Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.SZTUKA
31
Ofunkcjimożnapisaćzróżnychpunktówwidzeniawzależnościodtego,na
cokładziesięakcentnp.:czynapotrzebypsychiczneodbiorców,czynakonkretnie
zachodzącerelacjewpłaszczyźniespołecznej,tzn.rozmaitekursowanietegosamego
dzieławzależnościododbioruprzezdanągrupębądźklasęzracjijejkulturowych
nawyków,oczekiwań,wyborów;czywreszcienaodpowiedniośćodbioruwobec
złożonejzawartościdzieła,jegotzw.mocysterowniczej,odbioruwprawdzienigdy
jednoznacznegoicałkowiciepewnego,aleniemniejnakierowanegonadomniemaną
intencjętwórcy(Morawski,1997,s.208–209).
Funkcje,którewiernieokreślająpozycję,znaczenieioddziaływaniesztukiwspół-
czesnej,będądotyczyć„zależnościrelacjiodstrukturydzieła”.
Tzn.kwestięfunkcjisztukiłączęorganiczniezkwestiąjejpotencji,ewoko-
waniaokreślonych,byćmożerozchwianych,alewcaleniearbitralnych,odpowiedzi
(tamże,s.209).
Funkcjedziełasztukiiterminyztymzwiązanesązasadniczotożsameztymi,jakie
towarzysząsztucedawnej,aleinnajestichhierarchia,strukturapołączeńizakres
oddziaływania.Zasadniczonadalmamydoczynieniazkontemplacjąiprzeżyciem
estetycznym,zwartościamibytuiniebytu,katharsisisacrum,z„moralizatorstwem”,
niemniejnowepołączeniaisprzężeniakażąspojrzećirozumiećjeniecoinaczej.
Zależnośćreakcjiodstrukturydzieławyznaczagłównyskładnik,napodstawie
któregomożliwabędzieanalizafunkcji–przeżycieestetyczne.Jesttowyznacznik
pełny,mieszcząsięwnimbowiemzarównodyspozycjepsychologiczneodbiorców,
jakisamegoautora(cojestwstanieodebrać,jakieprzeżycia,ilejestwstanieprze-
żyć,jakgłębokiejestprzeżycie),atakżewyznacznikispołeczno-kulturowe(codla
twórcyijegoodbiorcówjestdoświadczeniemwspólnymzarównowsensiepotrzeb
biopsychicznych,jakiwsensieuczestnictwawhistorii),zawartośćdzieła(wraz
zwpisanąwniegozdolnościąsterowania)iwiedzaautorska,naogółświadoma,
ozamierzonymjednostkowymlubzbiorowymadresacie.
Wychodzącodprzesłanki,żekażdedziełosztukijestjakimśkomunikatem
niosącymdomniemaneprzeżyciaestetyczne,możnawyróżnićpięćzasadniczych
funkcji:
[...]swoiścieestetyczną,swoiściepoznawczą,estetyczno-agitacyjną,organizującą
przestrzeńżyciowąorazreportażowo-eseistyczną(tamże,s.210).
Funkcjaswoiścieestetycznazaprzewodnikobierakontemplacjęestetyczną
rozumianąjakoszczególnystan,gdziewładzepsychicznezdominantązmysło-
wo-emocjonalnąuległyspotęgowaniuikoncentracji.Ilekroćskupiamysięnad
kompozycjączykonstrukcjąoraznadwbudowanymiwniąjakościami,tylekroć
takwydzielonejekspresyjnejcałościtowarzyszykontemplacjaestetyczna.Odnosi
sięonazarówno
