Зміст книги
перейти до управління читачемперейти до навігаціїперейти до деталей бронюванняперейти до зупинок
M.Bańko,Współczesnypolskionomatopeikon.Ikonicznośćwjęzyku,Warszawa2008
ISBN978-83-01-15457-8,©byWNPWN2008
Badanianadsymbolikądźwiękową
27
kreślićużyciewtychtestachlogatomów,mającezapobiecniepożądanym
skojarzeniom,jakiemogłybybudzićwrespondentachsłowarealne.
Opisanetutajpokrótcebadanianadsymbolikądźwiękówznalazłype-
wienoddźwiękwpolskimliteraturoznawstwie(Pszczołowska1977,Wóy-
cicki1960/1912,STL),wniewielkimstopniunatomiastodzwierciedliłysię
wpracachjęzykoznawcówpolskich.Dowyjątkównależąpracetakie,jak
Szymanka(1996),któryanalizujeekspresywnewłasnościpolskiegofone-
mu/x/iwskazujenakoniecznośćujmowaniategotematuwszerszymkon-
tekściezjawisksymbolikidźwiękowej,czyteżNagórko(2000),którazasta-
nawiasię,dlaczegopolskiefonemypalatalnesąszczególnieczęstoużywa-
newwyrazachzdrobniałych.Więcejzrozumieniadlasymbolikidźwiękowej
ijejroliwjęzykuokazywalipolscymłodogramatycy(np.Rozwadowski
1921:102–110)niżjęzykoznawcystrukturalni,którzydozjawiskatego
podchodzilisceptycznie(np.Zawadowski1966:97–98).Znamienne,że
SłownikterminologiijęzykoznawczejaniEncyklopediawiedzyojęzykupolskimnie
mająhasłasymbolikadźwiękowaanisymbolizmdźwiękowy,aEncyklopediajęzy-
koznawstwaogólnegoodsyłaczytelnikówodsymbolikidźwiękówdohasełono-
matopejaionomatopeicznateoriamowy,wktórychodesłanyterminwogólesię
niepojawia.Możnabystądwnosićfałszywie,żesymbolikadźwiękowawy-
rażasięgłówniewwyrazachdźwiękonaśladowczychalbowręczdonichsię
sprowadza.
Tymczasemjestwprostprzeciwnie:wwymienionychwyżejpracachob-
cojęzycznychwspomnianotylkojedeneksperymentdotyczącybezpośred-
nioonomatopei,widaćwięc,żedźwiękonaśladownictwojakonajprostszy
przykładsymbolikidźwiękówwydajesiębadaczommałointeresujące.
Weksperymencietym(Wissemann1954)proszonouczestnikówowysłu-
chanieróżnych,laboratoryjniewytwarzanychdźwięków(np.odgłosów
drewnianejkulistaczającejsiępopochylnidometalowegopudełka)iskon-
struowanieimitującychjesłówlubwybranienajtrafniejszychsłówzlisty
przygotowanejprzezautora.Okazałosię,żedługośćsłówwymyślanychlub
wybieranychbyłaproporcjonalnanie–jakmożnabysięspodziewać–do
długościdźwięku,leczdoliczbyróżnychjegofaz.Cowięcej,struktura
fonologicznasłówwsystematycznysposóbodzwierciedlałapewnecechy
percypowanychdźwięków.Naprzykładdźwiękom,którerozpoczynająsię
nagle,przypisywanosłowazaczynającesięodspółgłoskizwartejbez-
dźwięcznej,adźwiękom,którenarastająstopniowo,przypisywanosłowa
zaczynającesięspółgłoskąszczelinową(zob.Brown1958:115–118).
Otym,żestrukturafonologicznaonomatopeiodzwierciedlakluczowe
cechyimitowanychprzezniedźwięków,możnaprzekonaćsiętakżewinny
sposób,porównująconomatopeicznewyrazywystępującewróżnychjęzy-
