Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.Bańko,Współczesnypolskionomatopeikon.Ikonicznośćwjęzyku,Warszawa2008
ISBN978-83-01-15457-8,©byWNPWN2008
Ikonicznośćwjęzyku
31
Powyższyprzykładpokazuje,żeróżneelementy–językoweiparajęzy-
kowe–mogąsięłączyćiwzmacniaćwswojejfunkcjiimitacyjnej.Rozważ-
myjeszczenastępującyfragment:
Ptaszkiziarenkazebrały
idalej–frr!–poleciały.
(T
.Kubiak,Biegałyptaszki)
Skonwencjonalizowanaonomatopeja,oznaczającadźwiękiruchskrzydeł
ptakazrywającegosiędolotu,odzyskujeświeżośćiobrazowość,gdyzosta-
niewypowiedzianazintonacjąrosnącą,ajeszczebardziej–gdytowarzyszy
temuuniesieniedłoni.Abyczytelnikzwróciłnaniąuwagę,autorwydzielił
jąobustronniepauzami.Dlaosobychcącejprzeczytaćnagłostenwiersz
pauzystanowiąistotnąwskazówkęinterpretacyjną:każązawiesićnachwi-
lęgłos,awłaściwie–przypominająokoniecznościzawieszeniagłosu,gdyż
onomatopejewjęzykumówionymzzasadysąwydzielanepauzami,coma
związekztym,żesąsłabozwiązanezestrukturągramatycznązdania.
Zwróćmyjeszczeuwagęnaikonicznecechydźwiękówskładającychsięna
słowofrr:/f/kojarzysięzruchemprzedmiotu(por.fajt,fik)lubpowietrza
(por.fiu,fu),jestwięcszczególnieprzydatnedonaśladowaniaruchuptaka,
natomiast/r/,zwłaszczapowtórzone,oddajewibracjępowstającąprzy
szybkimruchuptasichskrzydeł.
Zakresikonicznościzwiększasięradykalnie,gdyprzyjąćzaPeirce’em,
żeikonymogąsięróżnićstopniemabstrakcji.Niektóre,nazwaneprzez
Peirce’aobrazami(images),odwzorowującałościowodesygnat,innezaś,na-
zwaneprzezniegodiagramami(diagrams),oddajątylkorelacjemiędzyczę-
ściamidesygnatu.Przykłademobrazumożebyćmalowidłorealistyczne,
przykłademdiagramu–krzywastatystyczna,którejkierunekodzwierciedla
spadkowąlubwzrostowątendencjęobrazowanegozjawiska,albowykres
słupkowy,wktórymwysokośćsłupkówodpowiadawielkościobrazowa-
nychzjawisk.
Diagramatycznośćwjęzykumożnazilustrowaćnawielesposobów,
zob.Jakobson(1989:121–127),Tabakowska(2001:24–30),atakżeIEL
(hasłoiconity).Dobrzewiadomo,żeporządeksłówjestodbiciemporząd-
kuzdarzeń(por.Veni,vidi,vici).Przedłużanieartykulacjimożewskazywać
naznacznerozmiaryprzedmiotu(por.Taaaaakaryba!,częstowpołączeniu
zwymownymgestem),apowtarzaniewyrazów(por.Deszczpada,pada,pa-
da...)lubmorfemów(por.włoskiebella‘piękna’ibellabella‘bardzopięk-
na’,Wierzbicka1999)pełnifunkcjęintensyfikującą.Złożonośćwypowie-
dzijestczęstoproporcjonalnadodystansutowarzyskiegodzielącegoroz-
mówców(por.ZróbtoiCzybyłbyśuprzejmytozrobić?),aodległośćmiędzy
