Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.Bańko,Współczesnypolskionomatopeikon.Ikonicznośćwjęzyku,Warszawa2008
ISBN978-83-01-15457-8,©byWNPWN2008
ROZDZIAŁ1
Onomatopejewśródpojęćpokrewnych
Celemtegorozdziałujestzestawienieiuporządkowaniepojęćzwiązanych
zjęzykowąimitacjądźwięków,czylinakreślenietła,naktórymonomatope-
jebędądalejrozpatrywane.Wychodzącodanalizysłowaonomatopeja,bę-
dziemyposuwaćsięwkierunkupojęćcorazogólniejszych.Dwaznich–
symbolikadźwiękowaiikoniczność–zostanąscharakteryzowaneobszer-
niej:każdemuznichpoświęcimyosobnypodrozdział.Nazakończenie
przedstawimyonomatopejejakoprzedmiotbadańinterdyscyplinarnych,
wczęścipodsumowującwcześniejszerozważania,wczęścizaśukazującno-
wemożliwości.
Onomatopeja–procesiprodukt
Greckiesłowoonomatopoiíapochodziodwyrazówonoma‘imię,nazwa’
(wdopełniaczuonomatos)ipoieō‘tworzę’,etymologicznieznaczywięc‘na-
zwotwórstwo,tworzenienazw’.To,żejużwstarożytnościużywanogo
wznaczeniuwęższym,obejmującymtworzeniewyrazówdźwiękonaśla-
dowczych,anienazwjakiegokolwiekrodzaju,mazwiązekzwczesnymiwy-
obrażeniaminatematpochodzeniajęzyka,wliteraturzeprzedmiotuznany-
mipodżartobliwąnazwąteorii„hau-hau”.Zgodniezniąpierwszesłowa
miałybyćwynikiemnaśladowaniadźwiękówprzyrody:głosówzwierząt,
szumuwiatruitp.(Jespersen1969/1922:412–413,Kuckenburg2006:
22–23,Lyons1975:13).
Wjęzykupolskimsłowoonomatopejamadwaznaczenia.Jednototwo-
rzenielubużywaniewyrazówdźwiękonaśladowczych,inaczejdźwiękona-
śladownictwo,drugietowyrazlubciągwyrazówocharakterzedźwiękona-
śladowczym.Pierwszeztychznaczeńmożnaokreślićjakoprocesualnelub
czynnościowe,zależnieodtego,czypołożyćakcentnaaspektdiachronicz-
ny(tworzenie),czysynchroniczny(użycie).Drugieznaczeniemożnana-
zwaćrezultatywnym.
Znaczenierezultatywnewewspółczesnejpolszczyźnieprzeważa:ono-
matopejaminazywasięzwyklewykrzyknikitypubzz,chluplubkuku,atak-
żewyrazypokrewne:bzykać,chlupotczykukułka.Fakt,żetymsamymsło-
