Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.KULTURAKONSUMPCJIZABAWY
nCzłowiekjesttylkowtedycałkowicieczłowiekiem,gdysiębawi”.
FryderykSchiller
Słowa,któremottemtegorozdziału,napisałdwieścielattemuwsłynnymdziele
ListyoestetycznymwychowaniuFryderykSchiller,uczonyhistoryk,bardziejnam
dziśznanyjakoromantycznypoeta1.ErikH.Eriksonjużwczasachwspółczesnych
zauważył:nCzłowiekdorosłypodczaszabawywchodziwinną,jakbyrównoległą
rzeczywistość,podczasgdybawiącesiędzieckoidzienaprzód,osiągakolejnefazy
panowanianadprzedmiotamiisytuacjami”2.PoglądEriksonaodnosisiędoznacze-
niazabawy,uświadamiatakże,że-cowartoszczególniepodkreślić-czymśinnym
(zewzględunafunkcję)zabawydzieci,aczyminnymaktywnośćludycznado-
rosłych.Otejostatniej,jakjużwspomnianoweWstępie,głównietraktowaćbędzie
tapraca.
Przezwieki,wobrębiekulturyeuropejskiej,zabawajakoproblemnaukowynie
istniała.HoryzontyrefleksjiibadańnadniąokreśliłamyślArystotelesa,że
zabawajakowypoczynekjestkonsekwencjąpracyjakozmęczenia.Gdziejestpraca,tam
musibyćzabawa,bozmęczeniewymagawypoczynku,aponieważpracajestwykonywa-
naztrudemiwysiłkiem,zatemzabawaistniejącadlawypoczynkumożebyćstosowana
tylkowewłaściwymczasie,gdysięjejpotrzebujejakolekarstwa.Takabowiemczynność
duszyjestwytchnieniemizpowodułączącejsięzniąprzyjemności-wypoczynkiem3.
Zabawa,podobniejakpraca-zajęcieniewolnika-uważanabyławstarożytnej
Grecjizazajęciepoślednie,dalekoniższeniżschole-czaswolnydającynajwyższą
przyjemność,służącyrozwijaniusprawnościzycznejiumysłowejludzinwolnych
odpracy,którzyświętują”.Przytakimrozumieniuzabawynieniesieonażadnego
pożytku,pozamałoistotnym,zpunktuwidzeniawolnegoczłowieka,odzyskaniem
siłdopracy,aniteżnieprzyczyniażadnejszkody.
Zabawatolerowanajakoźródłoodzyskiwaniasiłdopracynieinteresowałalo-
zofów.Byłaniezbędnadoutrzymywaniaspołecznegoładu,lecznieistotnazpunktu
widzeniakształtowaniaczłowieka.Poglądtakiutrzymywałsiędozaisterewolu-
cyjnegowystąpieniaSchillera,któryprzyznałzabawiestatusniemalrównysztuce.
Dziśniktniewątpiwkulturotwórcząrolęzabawy,studianadniąwciągudwóch
wiekówzaowocowałyrozlicznymidefinicjami,zwłaszczanagrunciepsychologii
1F.Schiller,Listyoestetycznymwychowaniuczłowiekaiinnerozprawy,tłum.I.Krońska,J.Proko-
piuk,Warszawa1972,s.104.
2E.H.Erikson,Dzieciństwoispołeczeństwo,tłum.P.Hemej,Poznań1997,s.232.
3W.Okoń,Zabawaarzeczywistość,wyd.2,Warszawa1995,s.61.