Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Nagórko,Zarysgramatykipolskiej,Warszawa2007
ISBN978-83-01-15390-8,©byWNPWN1998
32
Fonetykaifonologia
jestsygnałemjegoobcości,wskazujenazapożyczenie,por.:Eu-ro-pa,au-tor,
Dai-mo-nion
1
.
Równieżnietypowesądlapolszczyznypołączeniadwusamogłoseksy-
labicznych–ichźródłemsąjakwyżejzapożyczenia:orchidea,kamea,statua,
Samoa,kakao.Zbiegisamogłoskowepowstająteżwnowychczasownikach
tworzonychodprzymiotników,przyswojonychprzezjęzyk,aleczęstoobcych
zpochodzenia,jaknp.uatrakcyjnić(,uczynićatrakcyjnym,),uaktualnić(,uczynić
aktualnym,)itp.
Taksięprzedstawiarachuneknegatywny–okoliczności,któreprzyczyniłysię
dozubożeniazasobuelementówsamogłoskowych.Zdrugiejjednakstronywjęzyku
polskimzachowałsiętakireliktdobyprasłowiańskiej,jaksamogłoskinosowe
(oczywiścieichwspółczesnekontynuanty).Wprawdziewymowatychsamogłosek
stajesięcorazbardziejdyftongiczna,„rozszczepiona”,cowróżybyćmożeich
zanikwprzyszłości,jednakpolskanormaortofonicznadomagasięnadalwyraźnego
ichunosawiania.Dotyczytozwłaszczanosowegoo.
Przyjmijmywięczapodstawowądlaorganizacjipodsystemusamogłoskowego
polszczyznyopozycję:samogłoskiustne–nosowe.
2.2.Polskiesamogłoskiustne
–samogłoskowefonemyustne
Językpolskiliczysześćsamodzielnych,tzn.możliwychdowymówienia
wizolacji,samogłosekustnych:a,e,y,i,o,u.Oróżnicachwichbarwiedecydują
ruchyjęzyka,któryjakonarządbardzoelastycznyjestwstaniezmieniaćkształt
kanaługłosowego.
Zasadniczozadystynktywneprzyjmujesięruchypionoweipoziomejęzyka.
Odneutralnegopołożeniapłaskiego,charakterystycznegodlaszerokiejgłoskia,
możliwejestprzesuwaniesięjęzykazarazemdoprzoduikugórze(wymawiane
sąwtedygłoskiszereguprzedniego:średniaeorazwysokiey,i)alboteżdotyłu
ikugórzezarazem(takpowstająsamogłoskiszeregutylnego:średniao,wysoka
u).Wartodopowiedzieć,żeśrednieiwysokiesamogłoskiobuszeregówniesą
artykułowanedokładnienatejsamejwysokości.Wprzedniejczęścijamyustnej
językmożeswobodniejsięprzesuwać,toteżgłoskaijestwyższaodgłoskiu.
Zauważmy,żezprzodu„wygospodarowujesię”wtensposóbmiejscedla
dodatkowejgłoskiy.
Wciągue–y–imamydoczynieniazodrębnymisamogłoskami.Odpowiedź
napytanie,czysątotakżetrzyróżnefonemy,jestbardziejzłożona.Problem
1
Nietraktujemyjakodyftongówpołączeńwystępującychwjednosylabowychformachgramatycz-
nychtypudał,daj—grupyał(fonet.ao)iaj(aj)występujątunagranicymorfemów—morfologicznie
dzielimyteformyna:da–ł,da–j.
