Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Nagórko,Zarysgramatykipolskiej,Warszawa2007
ISBN978-83-01-15390-8,©byWNPWN1998
Samogłoskipolskie
35
śa
˙ć),ten,alewieś(fonet.v,e
˙ś),cień(fonet.će
˙ń),co,obok,aleciocia
(fonet.ćo
˙ća).
Użyliśmytuokreśleniawariantwniecoinnymznaczeniuniżpoprzednio,kiedy
byłamowaowarianciefonologicznymy.
Napoziomiefonetycznymwariantemjestdźwięk,któ-
regoniewymawiasięwizolacji,samodzielnie.
Ztegopowoduwariantytakiesłabowyodrębniająsięwświadomości
językowejmówiących,aich„usłyszenie”,słuchowaapercepcja,wymaga
dodatkowegotreningu.Niemusimychybadodawać,żedźwięktraktowany
wopisiefonetycznymjakowariantniemożebyćodrębnąjednostkąfo-
nologiczną.
Wdawniejszejprzeszłościsamogłoskomścieśnionym,zwanymteżpo-
chylonymi,przypadałarolaznacznieważniejszazpunktuwidzeniasystemu
fonetycznego.Pozanikuiloczasu,cojakwiemynastąpiłonapoczątku
XVIw.,przejęłyonefunkcjedawnychdługicha,eorazo,doktórych
byłyzbliżonebarwą.Wtensposóbrozróżnianowepoceśredniopolskiej,
awięcwczasachJanaKochanowskiego,takieformyjakrzekę,powiem,
irze
˙kę,wodę,,ldilud(warstwaspołeczna).Jednakjeszczewtymsamym
wiekusamogłoskipochylonezrównałysięzniepochylonymi(a
˙za,e
˙zebądź
zi,o
˙zu,czegośladempozostałapisowniaztzw.okreskowanym).Wśród
językoznawcówprzeważaopinia,żedozanikuodrębnychgłosekpochylonych
przyczyniłysięnawykifonetycznepolonizującychsięwarstwszlachecko-
-mieszczańskichnadawnychKresach.Mówiącyjęzykamiwschodniosłowiań-
skimiobywateledawnejRzeczypospolitejwielunarodównieznalipoprostu
głosekścieśnionych.
2.3.Polskiesamogłoskinosowe
–samogłoskowefonemynosowe
Podczasgdyzakryteriumfonetycznejsamodzielnościsamogłosekustnych
przyjmujesięmożliwośćichwymówieniawizolacji,todlasamogłoseknosowych
pozycjądiagnostycznąjestichwystępowaniewwygłosiewyrazu.
Wtejpozycjipojawiająsięwpolszczyźniedwietylkonosówki:o
,orazę,przy
czymtadrugamiewanosowośćosłabioną,anawetwszczególnychsytuacjach
zastępowaniejejprzezustneeniekłócisięznormą(przeciwnie,rażącajest
przesadnanosowośćdźwiękue,por.np.:Odezwałsię–fonet.odezvaośe,Biorę
tęksiążkęmożliwedowypowiedzeniajakob,oretekśo
,żkeitp.).
Jeślibraćpoduwagępozostałepozycjefonetyczne,azwłaszczaśródgłos,
okażesię,żekażdawłaściwiesamogłoskaustnamaswójodpowiedniknosowy.
Wprzeciwieństwiejednakdopoprzedniowymienionychsąonewtórnymi,
fakultatywnymiwariantamipołączeń:samogłoskaustna+spółgłoskanosowa.
