Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
śmierćnamorzu.Wierzonobowiem,żeosobydotkniętetakimlosem
niemająwstępudokrólestwazmarłych.Zamiasttegoprzebywająna
granicydwóchświatówidomagająsięodżywychprzeprowadzeniaod-
powiednichceremonii
34.Ludzinależącychdotejgrupyokreślanojakoin-
sepulti(gr.ἄtiφol[ataphoi]).Tradycjadotyczącaduchówniespokojnych
zpowodubrakudopełnieniaobowiązkupochówkusięgaHomerowego
Patroklosa(Il.23.71—76)orazElpenora(Od.11.51—56).UWergiliusza
WenusopowiadaEneaszowiotym,jakDydonieukazałsięweśnieduch
zamordowanegoiniepogrzebanegoSycheusa(A.1.353—354:ipsasedin
somnisinhumativenitimago|coniugis[ł]nleczotosama
zjawaweśnienadeszłamałżonka|niepogrzebanego”),abyją
poinformowaćoswoimlosieidoradzićucieczkę.Późniejszemupoecie
zawdzięczamynatomiastpodanienatematAppiuszaKlaudiuszaPulchra
(cos.212),który,równieżpodpostaciązjawy,prosiłScypionaAfrykań-
skiegooto,byzadbałojegopochówek
35
.SamaideabyłaznanawRzymie
znaczniewcześniej,oczymświadczyjużtwórczośćPlauta,awszczegól-
nościmotywnawiedzonegodomu
36.
Czymożnazatemuznać,żeRzymianiewierzyliwduchy?Biorącpod
uwagęrosnącąwokresiepóźnejrepublikipopularnośćepikureizmuisto-
icyzmu,którychprzedstawicielenegowaliistnienienświadomej”duszy,
należałobyprzyjąć,żewiększośćoczytanychobywatelimiałasceptyczny
stosunekdozjawisknadnaturalnych.Zdrugiejjednakstronyświadectwa
epigraficzneorazarcheologiczne(główniezabytkisepulkralne),dające
lepszyobrazprzekonańogółuspołeczeństwa—zwykleniepiśmiennego
albochociażnietworzącegoliteratury—dowodząprzeświadczeniaRzy-
mianowzajemnymoddziaływaniuświatażywychiumarłych
37
.Nawetdla
wielkichumysłowościtamtychczasówkwestiatapozostawałaotwarta.
Wieluautorówpowołujesięwtrakcierozważańeschatologicznychna
autorytetmędrców(sapientes),mającprzedewszystkimnamyśliPlatona,
34
Zob.Cumont1949:22,305—306;Felton1999:10—12;Pietruczuk2006:19.
Nt.zmarłychnamorzu:Khan1994:9—10.
35
Sil.13.457—465.
36
Por.nt.jegosztukiMostellariarozdz.5.2.TakżeuLukiana(Philops.31)nawie-
dzonydomzostajeoczyszczonypoodnalezieniuszczątkówiwłaściwymichpochowaniu.
37Toynbee1996(
11971):34.
24
ŚWiatzmarłychWkulturzerzymskiej
