Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
znieskończonością.Aletrującewątpieniemejduszyzżerawszystko.MojaduszajestjakMorzeMartwe,nadktórym
niemożeprzeleciećżadenptak;gdyprzelecipołowędrogi,bezwładniespadawdół,wśmierćizniszczenie.
**
*
Tozadziwiające!zjakimdwuznacznymlękiem:przedutratąizachowaniem,człowiekjestprzywiązanydotego
życia.Myślałemczasemouczynieniudecydującegokroku,wporównaniuzktórymwszystkiemojewcześniejsze
byłybydziecinnąigraszką–oprzyłączeniusiędoowejwielkiejodkrywczejpodróży.Takjakstatek,któryzwodowano,
czcisięwystrzałamiarmatnimi,takjauczciłbymsamsiebie.Ajednak.Czybrakujemiodwagi?Gdybyspadł
minagłowękamieńimniezabił,tobyłobyjakieśwyjście.
**
*
Tautologiajednakjestibędzienajwyższązasadą,najwyższązasadąmyślenia.Nicwięcdziwnego,żeużywajej
większośćludzi.Niejestwcaletakaubogaimożewypełnićcałeżycie.Mażartobliwą,dowcipną,rozrywkowąformę,
sątosądynieskończone51.Tenrodzajtautologiijestparadoksalnyitranscendentny.Mapoważną,naukowąibudującą
formę.Jejformułajestnastępująca:jeślidwiewielkościsąsobierówneisąrównetakiejsamejtrzeciej,tosąwówczas
równesobienawzajem.Jesttowniosekilościowy.Tenrodzajtautologiistosujesięzwłaszczadokatedriambon,gdzie
chodzioto,bymówićdużo.
**
*
Nieproporcjonalnośćmojejbudowypoleganatym,żemojekończynyprzedniesązakrótkie.NiczymzajączNowej
Holandii52mammalutkiekończynyprzednie,lecznieskończeniedługiekończynytylne.Ogólnierzeczbiorąc,siedzę
całkiemspokojnie;alejeśliwykonujęjakiśruch,jesttowielkiskokkuprzerażeniutychwszystkich,którzysązemną
związanidelikatnymiwięzamipokrewieństwalubprzyjaźni.
**
*
Albo–albo
Wykładekstatyczny
Ożeńsię,będziesztegożałował;nieżeńsię,teżbędziesztegożałował;żeńsięalbosięnieżeń,będzieszżałował
jednegoidrugiego;albosięożenisz,albosięnieożenisz,pożałujeszjednegoidrugiego.Śmiejsięzgłupottegoświata,
będziesztegożałował;płacznadnimi,teżbędziesztegożałował;śmiejsięzgłupottegoświataalbopłacznadnimi,
będzieszżałowałjednegoidrugiego;albosięśmiejeszzgłupottegoświata,albonadnimipłaczesz,pożałujesz
jednegoidrugiego.Uwierzdziewczynie,będziesztegożałował;niewierzjej,teżbędziesztegożałował;uwierz
dziewczyniealbojejnieuwierz,będzieszżałowałjednegoidrugiego;albouwierzyszdziewczynie,albojejnie
uwierzysz,będzieszżałowałjednegoidrugiego.Powieśsię,będziesztegożałował;niewieszajsię,teżbędziesztego
żałował;powieśsięalbosięniewieszaj,będzieszżałowałjednegoidrugiego;albosiępowiesisz,albosięnie
powiesisz,będzieszżałowałjednegoidrugiego.Oto,moipanowie,jestkwintesencjawszelkiejmądrościżyciowej.
Janietylkowposzczególnychchwilach,jakmówiSpinoza,postrzegamwszystko
æternomodo
53,leczustawicznie
jestem
æternomodo
.Wieluuważa,żeteżtacysą,kiedypouczynieniutegoczyowegojednocząlubmediująowe
przeciwieństwa.Jesttojednaknieporozumienie,ponieważprawdziwawiecznośćnieleżyzaalbo–albo,aleprzednim.
Dlategoichwiecznośćbędziebolesnymisukcesywnympostępowaniemwczasie,onichcądręczyćsiępodwójnym
żałowaniem.Mojamądrośćjestłatwadopojęcia,ponieważjamamtylkojednązasadę,odktórejnigdyniewychodzę.
Należyoddzielićdialektykęnastępcząwalbo–alboodwymienionejtudialektykiwiecznej.Jeżeliwięcterazmówię,
żeniewychodzęodswojejzasady,niejesttoprzeciwieństwowychodzeniaodzasady,lecztylkonegatywnywyraz
mojejzasady,jesttym,przezcoujmujeonasamąsiebiewprzeciwieństwiedowychodzeniaodzasadyalbo
odniewychodzeniaodzasady.Niewychodzęodswojejzasady,ponieważgdybymodniejwychodził,żałowałbym
tego,agdybymodniejniewychodził,równieżbymtegożałował.Dlategojeśliktóremuśzmoichwielceszanownych
słuchaczywydałosię,żecośjednakwtymbyło,dowodziontympoprostu,żejegogłowaniejeststworzona
dofilozofii;ajeśliwydałomusię,żewtym,cozostałopowiedziane,jestjakiśruch,dowodzitotegosamego.
Natomiastdlatychsłuchaczy,którzysąwstaniezamnąpodążyć,nawetgdynieuczyniężadnegoruchu,rozwinę
terazwiecznąprawdę,dziękiczemufilozofiatapozostajesamawsobieiniepotwierdzażadnejwyższej.Gdybym
mianowiciewychodziłodswojejzasady,niemógłbymjużprzestać;agdybymnieprzestał,wtedybymtegożałował;
gdybymprzestał,teżbymtegożałowałitakdalej.Tymczasemteraz,ponieważnigdyniewychodzę,zawszemogę
przestać;mojewiecznewychodzeniebowiemjestmoimwiecznymprzestawaniem.Doświadczeniepokazało,
żefilozofiiwcaleniejesttrudnozacząć.Zupełnienie;zaczynasięonaprzecieżodniczego,więczawszemoże
zaczynać.Natomiasttym,cotakciężkoprzychodzifilozofomifilozofii,jestwłaśnieprzestać.Uniknąłemrównieżtej
trudności;agdybyktośpomyślał,iżprzestając,przestajęrzeczywiście,okazałbytymsamymbrakrozumowania
spekulatywnego.Jabowiemnieprzestajęteraz,leczprzestałemwtedy,kiedyzacząłem.Mojafilozofiamazatem
tęwspaniałąwłaściwość,żejestkrótkainiezaprzeczalna;ponieważgdyktośmizaprzecza,tomiałbymchybaprawo
ogłosićgoszalonym.Filozofjestprzecieżustawicznie
æternomodo
iniema,takjakświętejpamięci
Sintenis54,jedynieposzczególnychgodzin,którezostałyprzeżytedlawieczności.
**
*
DlaczegonieurodziłemsięwNyboder55,dlaczegonieumarłemjakomałedziecko?Mójojciecułożyłbymniewtedy
wmałejtrumience,wziąłbymniesampodramię,zaniósłbymniewniedzielneprzedpołudniedogrobu,samrzuciłby
