Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Nicniemówiącywstęp
Odchwiligdyduszamojaporazpierwszyzostałazadziwionaipokornieskłoniłasięzzachwytuprzedmuzyką
Mozarta,częstomoimmiłymiodświeżającymzajęciembyłozastanawianiesięnadtym,wjakisposóboworadosne
greckiepostrzeganieświata,któredlategonazywagoκοσμος,żeobjawiasięonjakouporządkowanacałość,jako
pełnasmakuiprzejrzystaozdobaducha,wnikającegoweńigoprzenikającego,wjakisposóboworadosne
postrzeganiepozwalasiępowtarzaćwwyższymporządkurzeczy,wświecieideałów,wjakisposóbistniejetutaj
znowumądrośćprzewodnia,podziwugodnawumiejętnościłączeniatego,conawzajemdosiebienależy,Axela
zValborgą,Homerazwojnątrojańską,Rafaelazkatolicyzmem,MozartazDonJuanem.Jesttakiżałosnyprzesąd,
któryzdajesięmiećuzdrowicielskąsiłę.Głosion,żetakiepołączeniejestprzypadkowe,iniewidziwnimniczego
innegojaktylkoszczęśliwyzbiegokolicznościróżnychsiłwgrzeżycia.Głosionponadto,iżprzypadkiemjestto,
żeparakochankówznajdujesiebienawzajem,przypadkiemjestrównież,żenawzajemsiebiekochają;mogłobybyć
stoinnychdziewcząt,zktórymimożnabybyćrównieszczęśliwym,któretaksamomożnabypokochać.Przesądten
utrzymuje,iżwielubyłotakichpoetów,którzystaćbysięmoglitaksamonieśmiertelnijakHomer,gdybytylko
ówznakomitymateriałniezostałprzezeńzajęty,wielukompozytorów,którzystalibysiętaksamonieśmiertelnijak
Mozart,gdybynadarzyłasiękutemuokazja.Mądrośćtazawieradużopocieszeniaipokrzepieniadlacałejtej
przeciętności,którejzdajesiędziękitemu,iżjestwstaniewmówićsobiesamejisobiepodobnym,żetopomieszanie
losów,żetobłądświata,iżniezostalitaksamowyróżnienijakci,którzywyróżnienizostali.Dochodzitudogłosu
bardzołatwyoptymizm.Wszelakodlakażdejszlachetnejduszy,dlakażdegooptymata,którynieodczuwa
natarczywościzbawianiasiebiesamegowtakżałosnysposób,jakrównieżzatraceniasiebiewzderzeniuzwielkością,
dlaniegotoobrzydliwość;przyjemnościądlajegoduszyzaś,świętąradościąjestujrzeniezłączeniatego,codosiebie
należy.Toszczęście,aleniewznaczeniutego,coprzypadkowe.Dlategozakładaonodwaczynniki.Tymczasemto,
coprzypadkowe,mieścisięwniewyartykułowanychinteriekcjachlosu.Toszczęściewhistorii,toboskazbieżnośćsił
historycznych,świętowhistorycznymczasie.To,coprzypadkowe,matylkojedenczynnik;przypadkiemjest,
żeHomerpoprzezwojnętrojańskąwszedłwposiadanienajznakomitszegomateriałuepickiego,jakitylkomożnasobie
wyobrazić.Szczęściemadwaczynniki;szczęściemjest,żenajznakomitszymateriałepickiwszedłwposiadanie
Homera;akcentpołożonyjestturówniesilnienaHomera,jakinamateriał.Natymwłaśniepolegaowagłęboka
harmoniawybrzmiewającazkażdegoutworu,którynazwiemyklasycznym.TaksamojestzMozartem:szczęściem
jest,żebyćmożejedynymotywmuzycznyoddanyzostał–Mozartowi.
Poprzezswego
DonJuana
Mozartwstępujedoowegonieśmiertelnegokręguludzi,którychimion,którychdziełczas
nigdyniezapomni,ponieważwiecznośćbędzieonichprzypominać.Ichociaż,kiedyjużsiętuwstąpiło,obojętnejest,
czystawianymjestsięnajwyżej,czynajniżej,ponieważwpewnymsensiestoisięnatejsamejwysokości,gdyżstoi
sięnieskończeniewysoko,choćrzeczątaksamodziecinnąjestspieraćsiętuonajwyższeinajniższemiejscejak
omiejscenaposadzcekościelnejpodczaskonfirmacji,toitakjestemjeszczenatyledzieckiem,alboraczejjestem
niczymmłodadziewczynazakochanywMozarcie,iżchcę,ażebystałnajwyżej,niezależnieodtego,ilematomnie
kosztować.Pójdędokościelnegoidokapłana,idoproboszcza,idobiskupa,idocałegotego
consistorium
,będęich
błagałizaklinał,żebywysłuchalimejmodlitwy,otosamonawoływałbędęcałąwspólnotę,ajeśliniezostanie
spełnionemojedziecinneżyczenie,towystąpięzespołeczności,odseparujęsięodjejprzekonań,założęsektę,która
nietylkostawiaćbędzieMozartanajwyżej,aleniebędziemiećnikogoinnegojaktylkoMozarta,aMozartaprosićbędę
owybaczeniemitego,żejegomuzykaniepobudziłamniedowielkichczynów,leczuczyniłamniebłaznem,który
zjegopowodustraciłtęodrobinęrozumu,jakimbyłobdarzony,aterazprzeważniewcichejtęsknociespędzamczas
nanuceniutego,czegoniepojmuję,dzieńinocniczymzjawakrążęwokółtego,doczegodostąpićniemogę.
NieśmiertelnyMozarcie!Tobiewszystkozawdzięczam,tobiezawdzięczam,żestraciłemrozum,żeduszamojapełna
jestzachwytu,żezgroząprzejętajestcałamojaistotawewnętrzna,tobiezawdzięczam,iżnieprzeszedłemprzezżycie
tegopozbawiony,żecośmnieporuszyło,tobiedziękujęzato,żenieumrę,niekochając,chociażmiłośćmojabyła
nieszczęśliwa.Cóżwięcdziwnego,żebardziejzależyminajegowychwalaniuniżnanajszczęśliwszejchwilimojego
życia,bardziejzależyminajegonieśmiertelnościniżnawłasnymbyciu.Tak,gdybyzostałodebrany,gdybyimięjego
zostałozatarte,wówczaspękłabyjedynakolumna,dziękiktórejniezawaliłosięwszystkowbezgranicznymchaosie,
wstraszliwejnicości.
Aleniemuszęsięchybaobawiać,żejakieśczasyodmówiąmumiejscawowymkrólestwiebogów,lecz
przygotowanyjestemnato,żebędziemipoczytanezadziecinadęto,iżdomagamsiędlaniegopierwszegomiejsca.
Ichociażnigdywstydzićsięniebędęswojejdziecinności,choćzawszezachowaonadlamniewiększeznaczenie
iwiększąwartośćaniżelijakikolwiekwyczerpującypoglądwłaśniedlatego,żejestniewyczerpana,tojednak
wrozważaniachpodejmępróbęudowodnieniasłusznościnależnegomumiejsca.
Wwypadkudziełaklasycznegoszczęśliwymfaktem,rzeczą,którakonstytuujejegoklasycznośćinieśmiertelność,
jestabsolutnazgodnośćdwóchsił.Zgodnośćtajesttakabsolutna,żeczasypóźniejszenawetwsferzemyśliniebędą
mogłyrozdzielićtego,cotaksilniejestzjednoczonewewnętrznie,nieryzykującprzytymwzbudzanialubpodsycania
nieporozumień.Kiedymówisię,żeszczęściemHomerabyłootrzymanienajznakomitszegomateriałuepickiego,może
siętostaćpowodem,iżzapomnisięotym,żeówmateriałepickiwciążznamywwersjiHomera,afakt,iżjawisię
onnamjakonajdoskonalszymateriałepicki,jestoczywistytylkoprzeztranssubstancjację,którawyszłaodHomera.
JeżelizaśnaciskpołożonyzostanienapoetyckądziałalnośćHomera,opartąnaprzeniknięciuowegomateriału,
tomożnapopaśćwniebezpieczeństwozapomnienia,żetenutwórpoetyckinigdyniestałbysiętym,czymjest,gdyby
tamyśl,dziękiktórejHomermógłgoprzeniknąć,niebyłazawartąwnimwłasnąmyślą,aforma–zawartąwnim
własnąformąmateriału.Poetapragnieswegomateriału;lecz,jaksiępowiada,pragnienieniejestżadnąsztuką,
tocałkowitaprawda,zdużąsłusznościądotyczyonawielubezradnychpragnieńpoetyckich.Wielkąsztukąnatomiast,
alboraczejwielkimdarem,jestpragnąćwłaściwie.Towłaśniejestowaniewytłumaczalnośćitajemniczość,jakatkwi
wgeniuszu,któryniczymróżdżkazawszepragnietam,gdzieto,czegopragnie,właśniesięznajduje.Pragnieniewten
sposóbmadużowiększeznaczenie,niżsięzazwyczajprzyjmuje,abstrakcyjnemurozumowibowiemwydajesię
