Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DariuszSzpoper(Olsztyn,Moskwa)
AleksanderWielopolskiipróbaustrojowejrekonstrukcji
KrólestwaPolskiegowlatach1861-1862
Nalata2011-2012przypada150.rocznicazmianustrojowych,którewhistoriografii
polskiejokreślasięmianemreformAleksandraWielopolskiego,wrzeczywistościstano-
wiącepróbęustrojowejrekonstrukcjiKrólestwaPolskiego.Wybuchw1863r
.powstania
przekreśliłdefinitywniejednakteambitneplanypolityczne,chociażsamWielopolskibył
niemalżedokońcaswoichdniprzekonanyokoniecznościpowrotudorealizacjitegopro-
gramu.Pisząc,jużwobliczuśmierciwDreźniewkońcu1877r.,listadresowanydowiel-
kiegoksięciaKonstantegoMikołajewiczawielokrotnieprzywoływałwjegotreścipotrzebę
powrotudoinstytucjiz1862r.,które,wjegoopinii,nbyłygwarancjąprzyszłości,nietylko
dlaKrólestwaPolskiego,aledlacałegoImperium”
.Uznawałteż,iżpodstawyprzyjętych
wówczasrozwiązańsystemowychnodpowiadałycałościwymagańsytuacjipolitycznej
igeograficznejRosji”
,andwagłównepunktysystemuautonomiilokalnejiadministracji
narodowejupraszczałyszczególniewielkieproblemy”tegopaństwa,którestałyprzednim
dorozwiązania,gdyż,jaktoujmowałautorlistu,ntylkoonebyływharmoniizeswojąmisją
historycznąwznaczącejczęściglobu”
1
.Odwoływałsiętakżedoprzyrzeczeńimperatora
AleksandraII,zawartychwtreścisłynnegoListuzLiwadiiz19(31)października1863r.,
adresowanegonaręcew.księciaKonstantegoMikołajewiczaiprzychylającegosiędojego
prośbyodymisjęzfunkcjinamiestnikaKrólestwaPolskiegoorazgłównodowodzącegowojsk
rosyjskichtamstacjonujących.Cesarzwswymreskrypciestwierdzał,żepouśmierzeniu
powstaniastyczniowego,kiedynusłuchawszynakoniecgłosuprawaiobowiązku,poddani
MoiwKrólestwieodrzucągwałtyjawnychpoplecznikówzdradyizwrócąsiękuMemumi-
łosierdziu”
,towówczasmożliwystaniesiępowrótdorealizacjikoncepcjiustrojowychzlat
1
A.Wielopolski,Monseigneur,Lesentimentque...,(...)GosudarstwiennyjArchiwRossijskojFiederacji,Moskwa,
WielikijkniaźKonstantinNikołajewicz,MramornyjDworiec,PismaMarkizaWielopolskowowielikomukniaziu
KonstantinuNikołajewiczuikopiipisemKonstatinaNikołajewicza22marta1863goda—9janwarja1878
goda,sygn.Fond722,opis1,dieło738,k.23-24;listnieopatrzonydatąpoprzedzonyjestpismemmałżonki
AleksandraWielopolskiego,margrabinyPaulinyWielopolskiej,datowanymwDreźnie9stycznia1878r.,
wktórymodpowiadającnatelegramkondolencyjnywielkiegoksięciaKonstantegoMikołajewicza,pisze,
iżprzekazujemuniedokończonytekstlistuswojegomałżonka,któregonpisaniezajęłoostatnieminuty
czasu,wktórymbyłjeszczepomiędzynami”
.Wielopolskimiałczęstopowtarzaćwówczassłowanpisać
list,adopieropotemumrzeć”
.Dodawałateż:nNiestety,jakwieWaszaImperatorskaWysokość,zawałserca
nadszedłniespodziewanie,wieczorem30grudnia”(1877r
.—DS)—patrzP
.Wielopolska,Monseigneur,
Letėlėgramme...,k.11-12.
9
