Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AleksanderWielopolski.Próbaustrojowejrekonstrukcji...
1861-1862iponownieobjęciesterurządówwWarszawieprzezjegobrata
2
.Umierający
Wielopolskiuznawał,iżteobietnicecesarskiepocieszajągowśródnokrutnychcierpień”
,
asłowamonarchytraktujejakoświęteiznimiłączyprzyszłośćswojegokraju
3
.Niestety,
wgrudniu1877r
.tegorodzajuplanyniebyłyniczyminnymjaktylkoiwyłączniesentymen-
talnympowrotemwnieodległąjeszczeprzecieżpolitycznąprzeszłość,albowiempowstanie
stycznioweprzesądziłoozwycięstwiewSanktPetersburgudiametralnieodmiennych
koncepcji,sprowadzającychsięnajogólniejrzeczujmującdoprzekształceniawykazującego
jeszczecechypewnejodrębnościKrólestwaPolskiegowpełnizunifikowanyzCesarstwem
RosyjskimKrajNadwiślański(Priwislańskijkraj)
4
.
Jednak,jaksięwydaje,wartopodjąćpróbęprześledzenia,przynajmniejwczęści,frag-
mentudziejówPolski,wktórympodjętazostałapróbarekonstrukcjiustrojowejKrólestwa
Polskiego
5
.Dodzisiajpozostajeniejasnymautorstwoprojektupierwszychzmianjeszcze
zpoczątku1861r
.XIX-wiecznyhistorykpowstaniastyczniowegoWaleryPrzyborowski,
ostateczniejednakrzeczynieprzesądzając,zdajesięskłaniaćkutezie,iżkoncepcjętęnależa-
łobyraczejprzypisaćsekretarzowistanuprzyRadzieAdministracyjnejwWarszawieJanowi
Karnickiemu,któryzpoleceniaNamiestnikaKrólestwaPolskiegoks.MichałaGorczakowa
wpoczątkachmarca1861r
.udałsiędoSanktPetersburga,byprzedstawićmonarszerze-
czywistyobrazsytuacjiwkraju
6
.PrzedwyjazdemGorczakowprzekazałmubardzooględnie
sformułowanepropozycjeniezbędnychreformwKrólestwie,zaśnastępniemiałjemudo-
precyzowaćnaczelnyprokuratorOgólnegoZebraniaWarszawskichDepartamentówSenatu
RządzącegoJuliuszEnoch
7
.HenrykLisicki,takżeXIX-wiecznyautorbiografiiAleksandra
Wielopolskiego,wskazujenatomiastwłaśnienaJuliuszaEnocha,którywtekścieswojego
memoriałuwręczonegoks.Gorczakowowi2marca1861r
.wśródszereguproponowanych
reformsugerowałmiędzyinnymipotrzebępowołaniaradgubernialnychorazmunicypalnych
wKrólestwiePolskim,niezbędnychdlandaniamieszkańcomkrajunależnegoimudziału
wzarządziesprawmiejscowegointeresu”
8
.
2
ReskryptCesarskidoJ[ego]C[esarskiej]W[ysokości]W[ielkiego]Ks[ięcia]KonstantegoNikołajewicza,dat.
LiwadiawKrymied[nia]31października1863roku,[wi]H.Lisicki,AleksanderWielopolski,Kraków1878,
t.II,s.456-457,dokumentnr79.
3
A.Wielopolski,Monseigneur,Lesentimentgue...,k.22v-23.
4
S.S.Tatiszczew,ImperatorAleksanderII,Jewożizńicarstwowanije,S[ankt]Peterburg1911,t.I,s.468-471;
G.Smyk,AdministracjapublicznaKrólestwaPolskiegowlatach1864-1915,Lublin2011,s.165.
5
Zob.teżP
.Dąbrowski,ReformyAleksandraWielopolskiego—próbaustrojowejrekonstrukcjiKrólestwa
Polskiego,nProFide,RegeetLege”
,nr4(53),2005,s.27-33.
6
[W
.Przyborowski],Historiadwóchlat1861-1862,cz.I,Rok1861,t.II,Styczeń-Maj,Kraków1893,s.123;127.
7
8
Ibidem,s.124.
H.Lisicki,AleksanderWielopolski1803-1877,Kraków1878,t.I,s.168-169;patrzteżMemoriałSekretarza
StanuEnocha(ówcześnieNaczelnegoProkuratoraSenatu)wręczonywd[niu]2marca1861r.[oku]Księciu
GorczakowowiNamiestnikowiKrólestwa,[wi]H.Lisicki,AleksanderWielopolski...,t.II,s.39-47;także
Mėmoiredusecrėtaired’EtatEnoch,pourlorsprocureurgėnėralauSėnatėcritetprėsenteauprinceMichel
Gortschakoff,lieutenantduRoyaumele2mars1861,[wi]A.Skałkowski,JuliuszEnochijegopismawspra-
wachpolsko-rosyjskich(1861-1864),Kórnik1947,s.25-26,27;patrzteżS.Kieniewicz,Powstaniestycz-
10
