Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4.Najważniejszenodkrycia”filozofiiśrednioplatońskiej.Odzyskanienadprzyrodzonościitranscendencji
Powyższycytatoddajebardzowyraźniereligijny,awłaściwiemisteryjny,
wręczmistycznyrys,charakterystycznydlafilozofiiśredniegoplatonizmuidla
mentalnościfilozofówtegonurtu,atakżezwiązaneztymichzainteresowania
teologiczne.
Wypadadodać,żepodobnezainteresowaniateologiczneitowarzysząceim
fascynacjeduchowymwymiaremludzkiejegzystencji(ireligijnym),cechująrównież
filozofówinnychszkół(zawyjątkiemoczywiściewspomnianychsceptykówiepi-
kurejczyków),choćnierzadkotowarzyszyłatymzainteresowaniomsurowakrytyka
religijnościtradycyjnej70.NawetzacytowanywyżejtekstPlutarchaniejestniczym
wyjątkowym.Możnabygoprzypisaćrówniedobrzestoikomicynikomtego
okresu.Jestjednakwfilozofiiówczesnychplatoników,takichwłaśniejakPlutarch,
coś,czegoniebyłowfilozofiiinnychszkółicojestznamiennewłaściwietylkodla
nich.Tymczymśjestwielkienodkrycie”tejfilozofii,którestałosięideologicznym
fundamentemśredniegoplatonizmu,itowewszystkichjegoaspektach.Chodzi
owspomnianejużnodkrycie”niecielesności,adokładniejmówiąc–nodkrycie”
niecielesnego,awięcduchowegopierwiastkawświecieiwsamymczłowieku(awięc
tego,cojestźródłemiistotątegowszystkiego,cosięwiążezczłowieczeństwem)–
nodkrycie”,oczywiście,wcudzysłowie,borzeczjestznana,conajmniejodczasów
Platonainajprawdopodobniejodniegowzięta,boniejesttajemnicą,żeśredni
platonizmjesttylkopróbąodzyskaniaiodrodzeniafilozofiiPlatona,odrodzenia,
jeślitakmożnapowiedzieć,wkonwencjizgodnejzduchowymitendencjamiswojej
epoki–tendencjami,którebędąsprzyjaćprzedewszystkimwydobyciuzfilozofii
założycielaAkademiiPlatońskiejcharakterystykiznamionwłaśnieduchowych,
anawetmistycznych.Itewłaśnieaspektysąznamiennedlaśredniegoplatonizmu.
WystarczyspojrzećnatwórczośćfilozoficznąApulejusza,Alkinousa,Maksymusa,
Plutarchaiinnychplatonikówtegonurtu.
nasrożeniesię,rykiwycierobiąwrażenieodpychające.Tymczasemwidzącwłasneżycienieradosne,
ponure,trapionewciążignębioneniekończącymisiętroskami,samisobieniechcą,gdyichsię
namawia,słuchaćrozsądku.Agdybysięnimzaczęlikierować–izteraźniejszościąpogodzilibysię
bezskarg,iprzeszłośćwdzięczniebywspominali,iprzyszłośćspotykalibybezobawipodejrzeń,
pełnipromiennychnadziei”.WcześniejPlutarchwtymdialogupiszeoszczęściumieszkającym
wduszymędrca(któryniesplamiłswejduszyzłymiuczynkamiizłymimyślami)ipozwalającym
mugardzićtymi,którzynnarzekająnażycieizłorzecząmu,przedstawiającjejakopadółniedoli
imiejscewygnaniadladusz”(tamżes.245).Nieprzeszkadzamutosamemuwypowiadaćsię
wpodobnymtonieożyciuduszludzkichnaziemiwdialoguOwygnaniu,gdziepowołującsięna
Empedoklesa,twierdzi:n...mywszyscyjesteśmynatejziemiprzybyszami,obcymiiwygnańcami”.
Plutarch,Owygnaniu,607D(Plutarch,MoraliaII,przełożyła,wstępemiprzypisamiopatrzyła
Z.Abramowiczówna,Warszawa1988,s.353).
70
Byłotocharakterystycznezwłaszczadlaówczesnychcyników(np.dlaOjnomanosazGadary
orazDemonaksa).Por.G.Reale,Historiafilozofiistarożytnej,t.IV,s.236–261.
25
