Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Średniplatonizmijegonajważniejszenodkrycia”
Wracającdoowegonodkrycia”,nietrudnosiędomyślić,żetymnczymśnie-
cielesnym”iduchowymwczłowiekujestjegoniecielesnadusza,awświecie–sam
Bóg(obokduszyświata).Byłotonodkrycie”dośćrewolucyjnejaknaoweczasy,
tymbardziejżeściślewiążesięznimnodkrycie”transcendencjiniecielesnegoBoga.
Przecieżwszyscyniemalfilozofowieokresuhellenizmu,azwłaszczastoicy,głosili,
żewszystko,coistnieje,włączniezBogiemidusząludzką,musibyćcielesne(tak
uczylinietylkostoicy,jeszczechrześcijaninTertulianbędzieprzekonany,żedusza
jestcielesnaiinnaniemożebyć).RównieżotranscendencjiBogawfilozofiitego
okresuniemożebyćmowy,przynajmniejwstoicyzmie,atowłaśnieonjeszcze
długobędzienadawałtonówczesnejkulturzeintelektualnejGrecjiiRzymu.We-
długfilozofówstoickichBógjestimmamentnieobecnywświecie(iwczłowieku)
jakojegoracjonalna,twórczaidynamicznanatura.Jednymsłowem,boskość
wedługtychfilozofówjesttym,coracjonalne,twórczeizarazemdynamiczne
wświecieiwsamymczłowieku.Innejboskościwedługnichniema.Możnaby
rzec,żeBóg–mówiącwspółczesnymjęzykiem–jesttointeligentne,twórcze,
dynamiczneioczywiściewiecznenDNA”naturyświata.Tymczasemplatonicy
uczą,żeBógjestniecielesnyitranscendentny,istniejepozaświateminiezależnieod
tegoświata,aboskośćduszyludzkiejjestpodobnejnatury,czyliwpewnymsensie
transcendujeówcielesnyświatzmysłówimaterii.Ztymwspółgrakoronnyideał
etycznyówczesnegoplatonizmu,wspomnianyjużideałnupodobnieniadoBoga”
(homoiosistheo),któryjeszczebardziejpogłębia,charakterystycznydlatejfilozofii,
misteryjnyiniecotajemniczynastrój71.Filozofiastajesiępowoliwtajemniczeniem,
analogicznymdowtajemniczeńmisteryjnych,bobędąztymwiązałysiępodobne
przeżycia,którychdoświadczaliwtajemniczaniwmisteria,tyleżejednaknainnym
poziomieijużbezczystotechnicznych,rytualnychiliturgicznychśrodkówwyko-
rzystywanychpodczaswtajemniczeńreligijnych.Samfilozofstajesiętymsamym
wielkimwtajemniczonym,któryobcujezesferąboską,nadprzyrodzoną.Zczasem
niektórzybędąwidziećwtakpojmowanejfilozofiinawetcośwrodzajuobjawienia,
niemalwyroczniboskiejmądrości,awfilozofie–prorokaowejboskiejmądrości.
71
Por.G.Barra,U.Pannuti,EsperienzafilosoficaereligiosadiApuleio,nAnnalidellaFacoltadi
LettereeFilosofiadiNapoli”10(1962–1963),s.81–141(s.83);T.Mantenero,Enciclopedismoemi-
steriosofiainApuleio,nQuadernidelTeatroStabilediTorino”20(1970),s.63–111.BarraiPannuti
podkreślająrolęmagii,atakżedoświadczeńmisteryjnychimistycznychApulejuszawjegożyciu
ifilozofii.WątkimisteriozoficznewfilozofiiApulejuszaakcentujerównieżMantenero,zauważając,
żewumysłowościApulejuszanastąpiłaswegorodzajufuzjafilozofiizmagiąireligią.Podobne
motywymistycznewątkizauważawfilozofiiAlkinousaJ.G.Milhaven,DerAufstiegderSeelebei
Alkinous,München1962.
26
