Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Legendakulturowa.Próbasyntezy
jednocześniezawyzwolicielaiciemiężyciela.JakubSzelanatomiast
zażywałzłotejlegendywśródpolskichchłopów
,coniepokrywałosię
zperspektywąwłaścicieliziemskich–wśródszlachtyciążyłonanim
odiumczarnejlegendy16.PiłsudskimiałwPolscerzeszezwolenników
inajbardziejzagorzałychwrogów
.Różnicewoceniedotycząrównież
krajuizagranicy:wPolsceuchodziłzabohatera,naLitwie–zazdrajcę.
DWwypowiedziachdotyczącychJózefaPiłsudskiegooddziesięciole-
ci»biała«legendaściślesplatasięz»czarną«.Panegirykomjakcienie
towarzysząpaszkwile”[Nałęcz1986:10].ZabójcaprezydentaGabriela
Narutowicza,osobapotępionapublicznieiskazanaprzezsąd,dodzi-
siajcieszysięwśródczłonkówNarodowegoOdrodzeniaPolskiniesłab-
nącymautorytetem.Dowodzątegoobchodzoneprzeznichrocznice
śmierciEligiuszaNiewiadomskiego,Dczłowiekazasad”,Dbohaterapol-
skiegoruchunarodowego”,Dczłowieka,któregopatriotyzmprzejawił
sięwczynach”17.DObok»negatywnej«legendyIrzykowskiego–zgryźli-
wegostarca,kłótliwegosceptykaetc.,trwawciąż»pozytywna«legenda
Irzykowskiego–krytykaidealnego,obiektywnego,krytykabezskazy”
[Piwińska1975:239].RobertOppenheimer,amerykańskiDPrometeusz”,
twórcabombyatomowej,któremuAmerykawielezawdzięcza,zyskał
sobiejednocześnieopinięantybohatera.GustafGründgensuchodzi
zareformatora,wizjonera,genialnegoaktoraireżysera,innymisłowy:
legendęniemieckiegoteatru,entuzjazmutegobynajmniejniepodzielał
KlausMann,czegoświadectwodałwpowieściMefisto.
Rodzisiępytanie,czysprzecznościnależądożycia,czydolegendy
bohatera?Wydajesię,żeskładająsięonenaosobowośćczłowiekale-
gendy
.PotwierdzatoPaluszewski,któryźródełrozbieżnościsądówna
tematksięciaPoniatowskiegoupatrujeDwsamymcharakterzebohate-
ra,któregosposóbbycianastręczałjużwspółczesnymwieletrudności
wjednomyślnejoceniejegopostępowania”[Paluszewski2006:7].Mno-
gośćobliczyczłowiekamożnawyprowadzaćzwielościjegospołecznych
ról.WstarożytnościzawielościąDja”kryłysięwyobrażeniaduszy–
16DWstosunkudogalicyjskichchłopówiichprzywódcySzelizroku1846wy-
kształciłasięczarnalegenda.Czarnejlegendzie,szerzonejprzezszlachtęipolską
literaturępięknąXIXwieku,towarzyszyłajednakodsamegopoczątkugłoszona
wśródchłopówpozytywnalegendaoSzelijakobohaterze,którychciałwyzwolić
biednemasywiejskie”[Kłańska1991:98].
17CytatypochodzązplakatówrozwieszanychwKrakowie.
26
