Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
ANTROPOLOGIA–podstawyteoretyczne
Antropologiaspołecznadajeuogólnieniesocjologii,pedagogiki,psychologiispo-
łecznej,religioznawstwa,antropologiifizycznejisocjobiologii.AndrzejK.Paluch
(1990)uważa,żeantropologiaspołecznaposzukujetychwłaściwości,którestanowią
owyjątkowościczłowiekaiznajdująjewkulturze.Natomiastwzróżnicowaniukul-
turowymnaświecieantropologiaposzukujewłaściwościwspólnych,którestanowią
ojednościrodzajuludzkiego.Przybadaniachporównawczychiklasyfikowaniuróż-
nychludównapodstawietypuinstytucjispołecznych,normmoralnychiprawnych,
wierzeńreligijnych,różnicjęzykowych,przybieraonaaspektetnologiczny.Etnologizm
występujezatemwewszystkichdziałachantropologii.Antropologiaspołecznabyła
podsilnymwpływemtwórcydarwinizmuspołecznegosocjologaHerbertaSpence-
ra(1820-1903),którydałpodwalinysocjologiiewolucyjnej.Wyróżniłontrzyrodzaje
ewolucji:nieorganiczną,organicznąiponadorganiczną.Dziełemczłowiekajestna-
gromadzeniewytworówponadorganicznych.Wtokuewolucjispołecznejcorazwięk-
szegoznaczenianabierajączynnikiograniczającewpływśrodowiskaprzyrodniczego
igatunkowegowyposażenialudzi.Powstajeśrodowiskowtórne,sztuczne,ważniejsze
odpierwotnego.AntropologiaspołecznarozwinęłasięwAngliiwpołowieXIXw.pod
wpływemLewisaH.Morgana,EdwardaB.Tylora,JamesaG.Frazera.AlfredReginald
Radclife-Brown(1881-1946)zBronisławemMalinowskim(1884-1942)przeciwstawili
sięuproszczeniomewolucjonistów,wprowadzającfunkcjonalizm.
Ewolucjonizmwantropologiikulturowejispołecznejzajmujesięzmien-
nościączasowąkultury,organizacjispołecznej,rosnącąwczasiezłożonością.
Ewolucjaprzechodziodformprostychdobardziejzłożonych.Oddyfuzjonizmuróżni
siętym,żezakłada,iżzmianyspołecznesąskutkamizmianstopniowych,ciągłych,
anierewolucyjnych.Ewolucjonizmmultilinearnyszczególnąrolęprzypisujeróżni-
commiędzykulturowymiwpływowiśrodowiska,podczasgdyunilinearnyzakłada,że
niezależnieodśrodowiskarozwójspołecznyprzechodziprzeztesamestadiaewolucji
(rozwoju).
KazimierzMoszyński(1887-1959)reprezentowałewolucjonizmkrytyczny.Był
jegotwórcą.Głosiłstadialnośćrozwojukulturowegoświata,uniwersalnośćewolucji,
różnorodnośćkierunkówrozwoju.Zmianywkulturzemogązachodzićstopniowolub
skokowoodogniwprzedcywilizacyjnychdocywilizacji.Przyczynysprawczeewolucji
sąniewyjaśnione.Wyróżniłtakiezagadnienia,jak:1-źródłatwórczościkulturowej;
2-głównefunkcjekultury;3-rodzajeewolucji-stadialna,unilinearna,multilinearna;
4-postępowyrozwójkultury.Wieleuwagipoświęciłdyfuzjikulturowejdlaistnienia
autonomicznychkulturorazkulturyogólnoludzkiej.Jegozdaniem,kulturajakocałość
jestzorientowananapodtrzymanieiprzedłużenieegzystencjiludzkiej.Wekspansji
rozwojukulturydostrzegałingerencjęwświatprzyrodyorazto,żepostępdokonuje
siękosztemśrodowiskaprzyrodniczego.
Funkcjonalizmkładzienacisknarelacjęmiędzyinstytucjamispołecznymi
izwyczajami.DorozwojufunkcjonalizmuprzyczyniłsięfrancuskisocjologDawid
EmilDurkheim(1858-1917)zajmującysięantropologiąreligii.Znalazłonstałeróżni-
cewewskaźnikachsamobójstwwzależnościodkrajuzamieszkania,miastlubwsi,
uwyznawcówróżnychreligii.WrazzeswymsiostrzeńcemMarcelemMaussemroz-
