Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Formacjepiesze
27
jakimożnabyłocisnąćpilum,wynosiłokoło30metrów.Każdyżołnierzfor-
macjihastatiiprincipesposiadałprzysobiedwatakiepociski.WedługWege-
cjuszasiłaichpenetracjibyłanatyleduża,żemogłyoneprzebićisczepićze
sobątarczeprzeciwnika.Potwierdzeniemtychsłówjestodnoszącasiędobi-
twypodBibrakte(58r.p.n.e.)relacjaCezara:,,[ł]przeszkodądlaGalów
podczaswalkibyłoto,żewieleichtarczjużpopierwszymtrafieniuwłóczniami
zostałoprzebitychnawylotiszczepionychrazem,agdysięjeszczeichostrza
wygięły,aniichniemogliwyrwać,aniwskutekobciążenialewejrękiswobod-
niewalczyć”40.Niebyłatojednakgłównazaletatejbroni.WedługrelacjiCeza-
ra,seriaciśniętychpilamogłaunicestwićcałyszeregprzeciwników.Takiefekt
uzyskiwanodziękiodpowiedniejdługościżeleźca,którypoprzebiciutarczy
mógłdosięgnąćciałanawet,jeślitarczatrzymanabyławodległościkilkudzie-
sięciucentymetrówodtułowia41.
Podobniejakinneoszczepyjeślipilapotrafieniuwcelnieuległyzniszcze-
niu,mogłybyćpodniesioneiużyteprzeznieprzyjaciela.Zdawałsobieztego
sprawęGajuszMariusz,dlategoteżprzedbitwąpodVercellae(101r.p.n.e.)
wprowadziłpewnemodyfikacje.Wpilumznajdowałysiędważelaznegwoź-
dziełączącedrzewcezżeleźcem.WmiejscejednegoznichMariusznakazał
umieścićdrewnianykołek,którywwynikuimpetuuderzeniałamałsię,czyniąc
pociskniezdatnymdoponownegoużycia.WczasachCezaragrotwykonany
byłzmiękkiej,niskowęglowejstali,przezcogiąłsięideformowałpojedno-
krotnymużyciu.Żadnamodyfikacjaniemogłazapobiecponownemuużyciu
pilum,wprzypadkugdyupadłoonopłaskonaziemię.Cowięcejjakwynika
zrelacjiCezaramogłosięzdarzyć,iżnieprzyjacielprzechwyciłwlocieciśnięty
wjegostronęoszczep42.
Pilumzpowodzeniemmogłozostaćużytewwalcebezpośredniej.Miało
onopewnecechywłóczni,sprawdzałosięwięcrównieżwwalcezkonnicą.
ZdaniemWegecjusza,jeślilegionistadecydowałsięnawalkęwręczprzyuży-
ciupilum,wysuwałdoprzodunielewąaprawąnogę.Wydłużałotojeszcze
bardziejzasięgoszczepu.Należypamiętać,iżgrotpilumwykonanybyłzmięk-
kiegometalu,którygiąłsiępozderzeniuztwardymobiektem.Atakowanie
miękkichcelówbyłozatemnajlepszymrozwiązaniem,jeślichciałosięstoso-
waćbrońwielokrotnie.RozsądnymwydajesiębyćstwierdzenieT.F.Carneya,
któryprzypuszcza,iżpodczasbitwypodFarsalosCezarnakazałswymżołnie-
rzomatakowaniezapomocąpilumtwarzyprzeciwnikówgłówniedlatego,że
byłatonieosłoniętaczęśćciała43.
40Cezar,Wojnagalijska,I,25.
41Ibidem,VII,62;Wegecjusz,II,15;J.Thorne,op.cit.,s.221.
42RzymskiepilachwytaćmieliNerwiowiewbitwiepodSabis(57r.p.n.e.)Cezar,II,27.Natemat
modyfikacjipilumpatrzteżPlutarch,Mariusz25;A.Graczkowski,Ewolucjaiznaczeniepilumwuzbro-
jeniuarmiirzymskiejporeformieMariusza,[w:]uNowyFilomata”,nr2,Kraków2005,s.141-143.
43Natematużyciapilumwwalcewręczpatrz:Plutarch,Lukullus28;Antoniusz45;Appian,Historia
rzymska,XIV,76i78;Cezar,Wojnadomowa,III,88-92;Wegecjusz,I,20;T.F.Carney,Pilaatthe
BattleofPharsalia,[w:]uTheClassicalReview,NewSeries”,vol.8,no.1(1958),s.11-12.
