Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wygaśnięciaroduGryfitów.Nastąpiłotowczasiewojnytrzydziestoletniejw1637roku,
kiedytokraj,będącywówczaspodokupacjąszwedzką,zostałpodzielonynadwieczę-
ści-zachodnia(zeSzczecinemwłącznie)pozostaławrękachszwedzkich,awschodnia
przeszłapodpanowaniebrandenburskie.
Jużwcześniejkrajbyłkilkakrotniedzielonywramachpanującejdynastiiiznacząco
zmienianojegogranice.Niniejszeopracowaniedotyczyziemznajdującychsięwobecnych
granicachPolski(województwozachodniopomorskie,północnaczęśćwojewództwa
lubuskiegoizachodniapomorskiego).Należyjednakmiećświadomość,żeksięstwo
pomorskieodpoczątkuXIIwiekudokonywałoekspansjinadawneziemieplemion
wieleckichnazachódodOdry,ażporzekęPianę,zajmującobszaryażpoStralsund,aod
1325roku(powygaśnięciumiejscowejdynastii)zRugiąwłącznie.OdpołowyXIIIwieku
PomorzestopniowoulegałoekspansjiMarchiiBrandenburskiej-zarównonaziemiach
zaodrzańskich,jakinawschódodOdry,gdzienapograniczupomorsko-wielkopolskim
powstałabrandenburskaNowaMarchia,ażporzekęDrawę.W1295rokuwramach
panującejdynastiinastąpiłwzględnietrwałypodziałnadwaksięstwa-szczecińskie,
obejmująceczęśćśrodkowąpoobustronachOdry,iwołogoskie,którenastępniewwyniku
podziałówdynastycznychobjęłotakżeziemięsławieńskąisłupską.Powygaśnięciulinii
książątszczecińskich(w1464roku)obaksięstwazostałypołączonewrękachdynastii
wołogoskiej,awokresiepanowaniaBogusławaX(1474-1523)całepaństwozostałozjed-
noczonepodwładzątegomonarchy.WprowadzeniereformacjinaPomorzuwwyniku
postanowieńsejmu(landtagu)trzebiatowskiego-w1534rokuzapanowaniaksiążąt
BarnimaIXiFilipaI,aniemalrównocześnie,w1539roku,zaJoachimaIIwBranden-
burgii,symbolicznieifaktyczniekończyśredniowiecze,gdyżwzasadziekończyteżokres
monumentalnejarchitekturysakralnej.
Bardzoważnymczynnikiemwpływającymnakształtarchitekturyjest-oprócz
mecenatuksiążęcego-urbanizacja.Rewolucyjnaprzemianasystemuprawno-gospodar-
czego,połączonazzakładaniemnowychmiastiwsiorazzlicznymnapływemkolonistów
niemieckich,dokonałasięwciąguXIIIwieku,zeszczególnymnasileniemwokresie
panowaniaksięciaBarnimaI(wlatach1227-1278),kiedytogłównemiastaPomorza
uzyskałyprawolubeckielubmagdeburskie.Podobneprocesydokonywałysięwówczas
naterenachNowejMarchiizajętychprzezBrandenburgię,atakżenasąsiadujących
obszarachWielkopolskiiŚląska.
Krajobrazkulturowyomawianegoterytoriumjeszczewnaszychczasachmacharakter
wznacznejczęściukształtowanywśredniowieczu:zmiastamioregularnejsiatceulic,
zdominującąbryłąkościoławcentrum,któretomiastasąrozrzuconewśródrozległych
pól,lasówijezior.Warunkinaturalneokreśliłytakżedominującybudulec.Terenyte
niedysponujązłożamikamienia,obfitująnatomiastwglinęidrewno,niezbędnedo
wytwarzaniacegieł.Wzgórzamorenoweukośnieprzecinającetenteren,biegnąceod
południowegozachodunapółnocnywschód,obfitujątakżewgranitowekamieniepo-
lodowcowe,wykorzystywanedobudowyszczególniewpoczątkowymokresie.Warto
19
