Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XVI
Wstęp
(lubreligijnychwspółpracowników).AwromZakwspominałniecoanegdotycznąhisto-
rięotym,żekiedyśprzyniósłPryłuckiemudodrukunowelę,wktórejznalazłosię
zdanie:nTamtejnocydzwonybiałegoklasztorudzwoniłydziwniesmutno”.Pryłucki
zakwestionowałndzwonybiałegoklasztoru”jakonniezbytpasujące”wnMomencie”
iproponowałautorowizastąpienieichndzwonkiemwpensjonacie”,nacojednakZak
sięniezgodził
39
.
Dziękireklamowanemunałamachnowejgazetyprojektowibudowymiasta-ogrodu
wMiłosnejk.Warszawy(czytelnikówzachęcanodozbieraniadrukowanychwnume-
rachkuponów,uprawniającychdoudziałuwlosowaniubezpłatnychdziałek)w1911r.
nakładnMomentu”osiągnął20tys.egzemplarzy
40
.JednakobajPryłuccy,ojciecisyn,
mieliwiększeambicjeniżtylkopodnoszenienakładu.nMoment”miałbyć(podob-
niejakinnegazetyżydowskiewtymczasie)narzędziemdoformowaniatożsamości
żydowskichmaswduchunarodowotwórczym.Stądteżnp.toodredakcjinMomentu”
wyszłainicjatywazałożeniawWarszawiekluburzemieślnikówżydowskich(ikilkaset
rubliłapówkizajegostatut!),nktórypowinienumożliwićstworzenieinstytucjikultu-
ralnejdlażydowskichmasrobotniczych”
41
.PodobniejaknHajnt”,zktórymtrwałabez-
pardonowarywalizacja,nMoment”wywarłwielkiwpływnaświadomośćczytelników
wlatach1912-1913naskutekdwóchkluczowychwydarzeń:wyborówdoIVDumy
wWarszawie(cz.II,z.III,k.89-96)orazprocesuBejlisawKijowie(cz.II,z.III,
k.114-120).Agitacjaprasowa(prowadzonam.in.pióremNojechaPryłuckiego)zmo-
bilizowaławyborcówżydowskichdorejestrowaniasię,coprzełożyłosięnaostateczny
wynikwyborówwarszawskichw1912r.,zakończonychspektakularnąklęskąendecji.
ZkoleipodczasrelacjonowaniaprocesuBejlisa(natenczasotwartowKijowiefilię
redakcji)nakładnMomentu”wzrósłdo150tys.egzemplarzy
42
.
OkresIwojnyświatowej,mimożeodciąłgazetęodczęściczytelnikówiwspół-
pracowników,byłdlanMomentu”ostateczniedośćowocny.Pozamknięciuwszystkich
pismżydowskichwlipcu1915r.przezRosjan,nMoment”zacząłsięponownieuka-
zywaćnatychmiastpowejściuNiemcówdoWarszawynapoczątkusierpnia1915r.
(cz.II,z.IV
,k.159).PodczaswyborówdoRadyMiejskiejwlipcu1916r.kandydatura
NojechaPryłuckiegoizałożonaprzezniegopartianFołkspartaj”(tzw.fołkiści)odnio-
sławśródŻydówwarszawskichmiażdżącezwycięstwo(cz.II,z.V
,k.186).nMoment”
jakonieoficjalnyorganfołkistówzyskałdziękitemuznacznienapopularności,choć
CwiPryłuckinpozostałosobiściewiernysyjonizmowiipozwalałnadrukopiniikry-
tycznychwobecfołkizmu”
43
.
39A.Zak,„DerMoment”cwisznbejdewelt-milchomes,w:Dijidiszepresewosizgewen,red.
D.Flinker,M.Canin,S.Rozenfeld,TelAwiw1975,s.84.
40D.Druk,op.cit.,s.110-111;K.Weiser,JewishPeople...,s.65.
41B.E.Rak,Wspomnieniażydowskiegodziałaczarzemieślniczego,tłum.M.Urynowicz,Warszawa
2010,s.34.
42M.Mozes,Diersztejornfunwarszewer„Moment”,w:Dijidiszepresewosizgewen...,s.74-75;
A.Zak,„DerMoment”...,s.83.
43K.Weiser,„DerMoment”(1910-1939),w:Studiazdziejówtrójjęzycznejprasyżydowskiejna
ziemiachpolskich(XIX-XXw.),red.J.Nalewajko-Kulikov,współpr.G.P.Bąbiak,A.J.Cieślikowa,
Warszawa2012,s.82.
