Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
1.Odmunduruoficerskiegodosakrybiskupiej(do1939r.)
ichaotyczny,cozpewnościąniesprzyjałopowstaniuzdrowejatmosferywsto-
sunkachmiędzypaństwemaKościołem.Stanprowizoriumstworzyłwładzom,
atakżeduchowieństwurzymskokatolickiemumożliwośćprowadzeniawobec
Kościołaprawosławnegopolitykifaktówdokonanych.
WokresiemiędzywojennymwPolscekształtowałosięiścierałokilka
koncepcjidotyczącychwizjiorganizacjikościelnej.Okrestencharakteryzował
sięwalkąmiędzyróżnymisiłamipolitycznymiigrupaminarodowościowymi
ookreślonykształtKościołaprawosławnegoijegofunkcjęspołeczno-polityczną.
Jednaznichoptowałazazachowaniemrosyjskiegocharakterużyciakościel-
negoiutrzymaniemustrojusynodalno-konsystorskiego.Wpierwszychlatach
niepodległościwiększośćduchowieństwastanowililudzie,którychpoglądy
ukształtowałysiępodwpływemmonarchiczno-nacjonalistycznejideologii
caraturosyjskiego(wyższeduchowieństwobyłopochodzeniarosyjskiego).
PonadtostosunkowonielicznawIIRP
,leczbardzoaktywnawsprawachpra-
wosławnychmniejszośćrosyjskawywieraładośćdużywpływnażycieKościoła
prawosławnego.Wrazzprocesembudzeniasięświadomościnarodowejludno-
ścibiałoruskiejiukraińskiejwkręgachelittychnarodowościkiełkowałaidea
białorutenizacjiiukrainizacjiżyciakościelnego.Zwolennicytejopcjigłosili
ideęKościołaniezależnegoodwładzyświeckiej:ukraińskiegolubbiałoruskiego
codojęzykaiobyczajów,oustrojusoborowymdopuszczającymświeckich
doudziałuwzarządzaniużyciemkościelnympoprzezorganizacjespołeczne
(bractwa).ZpunktuwidzeniadziałaczyukraińskichKościółprawosławnymiał
sięstaćelementem,wokółktóregozamierzanobudowaćwłasnątożsamość
iodrębnośćnarodową.Domaganosięzatempowszechnejukrainizacji,wtym
wprowadzeniajęzykaojczystegodonabożeństwikazań,mianowaniaprzedsta-
wicielinaroduukraińskiegonawyższestanowiskakościelne,wydawaniaksiąg
liturgicznychiprasyreligijno-moralnejwjęzykuukraińskim.Zdecydowanie
mniejzaawansowanebyłypostulatyśrodowiskbiałoruskich.Ograniczałysię
oneprzeważniedowprowadzeniajęzykabiałoruskiegodokazańinaukireligii.
BiałoruscydziałaczeprawosławnidomagalisięoparciaustrojuKościołana
zasadachprzyjętychnasoborzemoskiewskimiutrzymaniazwiązkuzpatriar-
chatemmoskiewskim21.
UpodłożapolitykiwładzIIRPwobecKościołaprawosławnegoległawizja
Kościołaspolszczonego,ograniczonegowswoimstanieposiadania,pozba-
wionegooparciazewnętrznego,całkowiciepodporządkowanegowładzypań-
stwowejirealizującegojejcelepolitycznewzględemmniejszościnarodowych
(białoruskiej,ukraińskiej,rosyjskiej).Wzwiązkuztymwładzenietraciłyzpola
widzeniapolitykikadrowejPAKP
.Przepisytymczasowez1922r.umożliwiały
dalekoidącąingerencjęikontrolęwładzpaństwowychwobsadzaniustanowisk
21S.Dudra,MetropolitaDionizyś,s.50-51.
