Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Asesorsądowywpolskimsystemiewymiarusprawiedliwości
to,zaczemsięoświadczyławiększośćlubmniejszość,królzałatwiaspórwedług
własnego,osobistegomniemania”7.
Sądasesorskibyłpierwotnieczęściąskładowąsądukrólewskiego
8
.Jegozadaniem
byłowyręczaniekrólawpełnieniuobowiązkówsądowniczych
9
,gdyżmonarchanie
zasiadałwnimosobiście.Wjegozastępstwiewyrokowalidygnitarzepaństwowi,
stądzwanogoasesorskim,jednakzatwierdzeniewyrokunależałodokróla
10
.Sądten
usamodzielniłsiępodkoniecXVIw.,stającsięjednąztrzechodrębnychjudykatur
królewskich,obokSąduRelacyjnegoiReferendariiKoronnej11.
Wwynikureformpodjętychnasejmiekonwokacyjnymw1764r.,sądasesorski
stałsięorganemkolegialnymzkanclerzem(wielkimkoronnym)lubpodkanclerzym
jakoprzewodniczącym
12
.Asesoramibyli:zurzędusekretarzewielcy,referendarze,
pisarze,instygatorowie(pomocnicysądowi),wiceinstygatorowie,regenciipisarz
dekretowy,czteryosobywybieranezeskładusenatuorazdwanaścieosóbwybiera-
nychprzezizbęposelskązestanurycerskiego13.
Historycyprawazwracająuwagęnaszczególnąrolękanclerzaitozarównowpro-
cesiewyodrębnianiasięasesoriizsądukrólewskiego,jakiwfunkcjonowaniujej
jakosamodzielnegoorganusądowego.Samousamodzielnieniesięsąduasesorskiego
wiążesięzprzejęciemwnimprzewodnictwaprzezosobękanclerza
14
.Wkonse-
kwencjiasesorięzaczętookreślaćpojęciemnsądukanclerskiego”
,zaśkanclerzy
npanamiudzielnymiasesorii”
15
.Dominującapozycjakanclerzawsądzieasesorskim
byławyraźna,aprzejawiałasięm.in.tym,żepodczasrozprawynależałozwracać
siętylkodoniego16.
Sądasesorskiwłaściwybyłwsprawach,wktórychstronąpozwanąbyłomiasto
rządzącesięprawemmagdeburskimlubchełmińskim,albomieszczaninpochodzący
ztakiegomiasta.Orzekałtakżewsprawachdotyczącychdóbridochodówkrólewskich,
wtymogranicemiędzykrólewszczyznamianieruchomościamiprywatnymioraz
wyrokowałwniektórychsprawachskarbowychszlachty
17
.DoutworzeniaTrybunału
7O.Balzer,Geneza…,s.44.
8W.Uruszczak,Historiapaństwaiprawapolskiego,t.I,966–1795,Warszawa2013,s.259-260;
S.Płaza,HistoriaprawawPolscenatleporównawczym,cz.I,X-XVIIIw.,Kraków1997,s.535,
552-553,587.
9B.Grużewski,Sądownictwo…,s.52-53.
10T.Maciejewski,HistoriaustrojuiprawasądowegoPolski,Warszawa2011,s.39.
11Zob.S.Kutrzeba,HistoriaustrojuPolskiwzarysie,Warszawa1949,s.228-229.
12J.Bardach,B.Leśnodorski,M.Pietrzak,Historiaustrojuiprawapolskiego,Warszawa2009,
s.266.
13SzerzejM.Woźniakowa,SądAsesorskiKoronny(1537-1795).Jegoorganizacja,funkcjonowanie
irolawdziejachprawachełmińskiegoimagdeburskiegowPolsce,Warszawa1990.
14S.Kutrzeba,Historia…,s.330.
15J.Michalski,StudianadreformąsądownictwaiprawasądowegowXVIIIw.,cz.I,Wrocław1958,
s.34.
16Z.Rymaszewski,Sprawygdańskieprzedsądamizadwornymiorazingerencjakrólówwgdański
wymiarsprawiedliwościXVI-XVIIIw.,Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź1985,s.18.
17S.Płaza,Historia…,s.553.