Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KiNETYCZNATEORiAGAZóW:DANiELBERNOULLi(1700–1782)
wostanowiskokierownikakatedrymatematykiwholenderskimGroningen.Pełnił
tęfunkcjęprzez10latpomimotrudności,zjakimimusiałsięparać.Podczaspoby-
tuJeanawGroningenurodziłsięDaniel.W1705rokurodzinawróciładoBazylei,
gdzieJeanobjąłstanowiskoposwoimzmarłymbracie.WGroningenzostałoskar-
żonyonieuczciwość,anastępnieoszustwowkonkursieonagrodęzarozwiązanie
problemuizoperymetrycznego(wyznaczenienajkrótszegoobwoduobejmującego
danyobszar),zaproponowanegoporazpierwszyprzezjegobrataJacques’adzie-
więćlatwcześniej.RelacjeJeanazinnymibyływprostfatalne.Nieznosiłswojego
synaiusilniestarałsięzniechęcićgodostudiowaniamatematyki,stosującsuro-
wemetodywychowawczemającepodkopaćjegowiaręwsiebie.Pomimodziałań
ojcaDanielrozpocząłnaukęmatematykiwwieku11lat,podkierunkiemstarszego
brataNicholasa,akontynuowałjąpóźniejwWłoszech.Zanimwpełnioddałsię
rodzinnejtradycjinaukowej,skłaniałsiękumedycynieipoukończeniustudiówna
tymkierunkuprzezpewienczasbyłlekarzem.Medycynaokazałasięjednaktylko
młodzieńczymepizodem.
GdyDanielmiał25lat,oniNicholasprzyjęlistanowiskaprofesorówmatematyki
wSanktPetersburgu.Współpracabracibyłabardzokrótka,bojużosiemmiesięcy
później,wlipcu1726roku,Nicholaszmarł.DanielpozostałwSanktPetersburguko-
lejnesiedemlat,mimożeskarżyłsięnarosyjskiemanieryzmyiklimat.W1733roku
wróciłdoBazylei,gdzieobjąłstanowiskoprofesoraanatomiiibotaniki,którepóźniej
przemianowanonaprofesoraeksperymentalnejispekulatywnejfilozofii.Natym
stanowiskuspędziłniemalpięćdziesiątlat,wczasiektórychdziesięciokrotniebył
nagradzanyprzezFrancuskąAkademięNaukitymsamymdorównałliczbąnagród
matematykowiLeonhardowiEulerowi.Zostałczłonkiempraktyczniewszystkich
towarzystwnaukowychwEuropie.Wpóźniejszychlatachswojejpracynaukowej
skupiałsięgłównienarozwojurachunkuprawdopodobieństwa.Mimoastmy,na
którąchorował,pozostałaktywnyipełenenergiiprawiedoosiemdziesiątegoroku
życia.ZmarłwBazylei17marca1782roku.
RozważaniaD.Bernoulliegonaddynamikągazów,zawartewdzieleHydrody-
namicazroku1738,byłypierwszymmatematycznympodejściemdogałęzifizyki
znanejobecniejakokinetycznateoriagazów.Jestonowyjątkowezkilkupowodów.
PopierwszeD.Bernouliiprzedstawiłobrazgazujakosubstancjiskładającejsię
zogromnejliczbypozostającychwchaotycznymruchucząstek.Opistenpojawił
się,gdynieznanojeszczefizycznejnaturygazów,ateorieatomowejbudowyma-
teriibyłytraktowanejakowysocespekulatywne,taksamojakhipotezykinetyczne.
PodrugieteoriaBernoulliegopokazaławsposóbmatematyczny,żeciśnieniegazu
jestwynikiembezpośrednichzderzeńcząstekześcianamizbiornika.Potrzecie
wyraźniewskazałonnarozróżnieniepomiędzytemperaturąaciepłem,coprzezin-
nychuczonychzostałozrozumianedopieropolatach,dziękipracomJosephaBlacka.
51
