Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
CzęśćI.Teoriaautorytaryzmu
Charakterautorytarny(teoriaErichaFromma)
W1941rokuErichFrommopublikowałsłynnąpracęUcieczkaodwolności,
któraswójrozgłos-podobniejakwprzypadkuReicha-wogromnymstopniuza-
wdzięczałarefleksjomautoranadzjawiskiemnazizmuwNiemczech.Wogólnym
planieteoretycznymdziełoFrommastanowiłokontynuacjęitwórczerozwinięcie
ideiReicha,zarównowwarstwiemetodyanalitycznej(połączeniemarksizmuipsy-
choanalizy),jakisamejtreści.Tutakżepunktemwyjściadoopisuosobowościau-
torytarnejjestanalizaspołeczno-ekonomicznychikulturowychwarunkówżycia.
Frommdochodzidowniosku,żecharakterystycznymproduktemkapitalizmujest
właściwydlatejformyustrojowejtypcharakteruspołecznego.Jesttoformakolek-
tywnejmentalności,którawpołączeniuzpewnymzbioremcechindywidualnych
kształtujecharakterjednostki.Poczuciesamotnościibezsilnościwytwarzaneprzez
kapitalistycznysystemstosunkówspołecznychskutkujerozwojemspecyficznych
formmechanizmówobronnych,którychnaturajestzbieżnazprzesłaniemspołecz-
nymimetodamidziałaniaproponowanymiprzeztakieideologiejakfaszyzm.
WedługFromma,ideologiafaszystowskamogławkrótkimczasieuzyskaćtak
szerokiepoparciespołecznetylkodlatego,żewychodziłanaprzeciwpsychologicz-
nympotrzebomniższejklasyśredniej(urzędnicy,rzemieślnicy,drobnikupcy).Kryzys
gospodarczywNiemczechzprzełomulatdwudziestychitrzydziestychnajboleśniej
dotknąłtęwłaśniewarstwęspołeczną,wywołująclękoprzyszłość,poczuciebezsil-
nościifrustracji.Związanaztymagresjapozostawałastłumiona,ponieważwszelkie
formyotwartegobuntuzestronyprzedstawicieliniższejklasyśredniejoznaczałyby
wistociewystąpienieprzeciwkoformomporządkuspołecznego,którezapewniały
imdotychczasstosunkowodostatnieibezpieczneżycie.Nieodreagowanawrogość
musiałaprzyjąćformyzracjonalizowane,ukrytepodpostaciąszczególnej,autorytar-
nejstrukturycharakteru,cechującejsięsadomasochizmem,destruktywnościąime-
chanicznymkonformizmem.
WmyślkoncepcjiFromma,fundamentalnymrysemcharakteruautorytarnego
jestsadomasochizm,naktóryskładająsiędwiesymbiotyczniepowiązanetenden-
cje.Zarównomasochizm(przeżywaniepoczucianiższości,poniżaniesiebie),jak
isadyzm(panowanienadinnymi,wyzyskiwanieich,zadawaniebólu)prowadzą
dotegosamegocelu-zespoleniazinnymiwceluutratywłasnejpodmiotowości.
Masochizmuwalniaododpowiedzialnościzawłasnylos,wyrażapodziwiuległość
wobecszerokorozumianejwładzy;sadyzmdajepoczuciemocy,azarazemrealizu-
jepragnieniedominacjiisprawowaniawładzynadinnymi.Zsadomasochistyczną
strukturącharakteruściślezwiązanajestaprobatahierarchicznychstosunkówmię-
dzyludzkich,opartychnarelacjidominacja-podporządkowanie.Zpunktuwidzenia
osobyautorytarnejrelacjehierarchiczneniesłużąjednakpomocyaniobustronnie
korzystnejwzajemnejwymianie,leczbezwzględnejeksploatacjisłabszegoprzez
silniejszego.Podporządkowaniewtejsytuacjizawszewywołanejestlękiemprzed
autorytetemijestsprzecznezwłasnymiinteresami.Osobapodporządkowanatłumi
