Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
byćdlaniegowystarczającymdowodemnato,żepaństwomusibyćgotowenaewentualnyatakzbrojny).„Belgiapotrzebujekolonii!”,mówipodniesionym
19
głosemwparlamencie.Ministrowiepozostająjednakgłusinatenapelinieakceptująplanówzakupuzamorskiejkolonii,uważająctozaprzedsięwzięciezbyt
ryzykowneiniepewne.
RozczarowanyichpostawąwładcapostanawiaskierowaćswojąuwagęnaterenyAfrykiŚrodkowej,położonewdorzeczurzekiKongo.Będącywówczas
„białąplamą”namapieAfryki,obszartenśmiałomożepretendowaćdopełnieniarolidoskonałegoszlakuhandlowego.WtymceluLeopoldIIzwołujew
1876rokuKonferencjęGeograficznąwBrukseliiwrazzjejczłonkamipowołujeMiędzynarodoweStowarzyszenieAfrykańskie,mającekontrolowaćtereny
nienależącejeszczedożadnegoeuropejskiegomocarstwa.WzdobyciuKongaLeopoldowipomagaHenryMortonStanley,dziennikarzipodróżnik
doświadczonywekspedycjachbadawczych.ZadanieStanleyapoleganazbudowaniubazywypadowejuujściarzekiiprzygotowaniuterenupodbudowękolei
orazfaktoriihandlowych.KrólBelgii,znanyzeswejzamożności,chcącuchodzićzafilantropawoczachinnychwładców,twierdzi,iżsponsorujewyprawę
badawczą.Wrzeczywistościjednaknauwadzemajedynieekonomicznyaspektwyprawyiperspektywęszybkiegozysku.Prowadzonewlatach70.XIX
wiekuliczneekspedycjepozwalająLeopoldowiIInabyćostatecznieprawodoterytoriów,któremianujeWolnymPaństwemKonga,mimoiżwładzaBelgii
natymobszarzezostajeoficjalnieuznanadopieronakonferencjiwBerliniew1885roku.
Politykakolonialnakrólaprzyczyniasiędopoprawysytuacjimaterialnejkraju.Belgiastajesięjednymznajlepiejuprzemysłowionychinajbogatszych
krajówEuropy.JejgospodarkaopierasięwznacznymstopniunaintensywnejeksploracjibogactwnaturalnychKonga,główniekościsłoniowejikauczuku.
Działaniakrólanieznajdująpoparcianiektórychgrupspołecznych,zwłaszczasocjalistówiliberałów.Protestująonigłośnoispektakularnieprzeciwko
przemocyioszustwom,jakichdopuściłsiękrólijegoprzedstawicielenakolonizowanychterenach,aprzyokazjiprzeciwkowzrastającemuwyzyskowi
robotników.Wlatach90.Belgięzalewafalaprotestów,którazostajebrutalniestłumiona.Równolegletrwająpróbyodzyskaniawolnościprzez
20
Kongijczykóworazkampania„anty-kongijska”,prowadzonawlatach1903-1904wAngliiiweFrancji,denuncjującaniekontrolowanąinadmierną
eksploatacjęnaturalnychzłóżKonga.Efektemwzrastającejniechęciwobecosobykrólaijegopodejrzanychpoczynaństajesięzmianastatusubelgijskiej
kolonii:władzazostajeprzeniesionanapaństwo.LeopoldII,osamotnionywwalcezpiętnującąjegopostępowanieopiniąpubliczną,nakrótkoprzedśmiercią
postanawiaprzekazaćrządowiswojąprywatnąwłasność.Odroku1908stajesięonaoficjalnieanektowanąkolonią,przyjmującnazwęKongaBelgijskiego.Z
punktuwidzeniaformalnegoKongoznajdujesięodtejporypodkurateląBelgii,aleniestanowijejterytorialnejczęściimautrzymywaćsięzwłasnych
środków.Niewpływatowszakżenaosłabieniedążeńniepodległościowychautochtonów,którychbuntysąkrwawotłumioneprzezwładze.
OpisanewydarzeniadoprowadzająwefekciedopodjęciadecyzjionadaniuKonguautonomiipolitycznej,zaanonsowanejw1959rokuprzezkróla
Baldwina.Nawołujeondorozwagi,przestrzegającprzedlekkomyślnympośpiechemwdążeniachmającychnaceluuzyskanieniepodległości.Apelkrólanie
zostajejednakwysłuchany–jużrokpóźniejspotkaniaprzyokrągłymstoleotwierajądrogędoniepodległościogłoszonejwrazznastaniemDemokratycznej
RepublikiKonga(30czerwca1960roku).Półwiekubelgijskiejadministracjiwtymafrykańskimkrajumajednakswojeprzełożenienasytuacjęgospodarczą
wobupaństwach,akonsekwencjespołeczno-polityczneówczesnychrelacjinaliniiBelgia–Kongopokutująpodziśdzień.Świadczyotymchociażby
działalnośćwspółczesnychintelektualistówpochodzeniakongijskiego,pisarzyiartystów,czynniekomentującychproblematycznąprzeszłośćirelacjez
Belgią.Frapującyjestrównieżbrakwśródbelgijskichśrodowiskuniwersyteckichpracnaukowychnatemathistoriikolonialnejkraju.Tasytuacjautrzymuje
sięażdolat70.XXwieku,kiedytopowstająwBelgiipierwszerozprawynaukowepoświęconetej,jakżetrudnejidelikatnejdlaBelgów,
tematyce.Towymownyprzykładtego,wjakisposóbhistoriabywaprzemilczana,aprawdahistorycznaukrywana.
21
Kongowliteraturze:kontrowersjezhistoriąwtle
DziśbezkłopotuznajdziemynaksięgarskichpółkachczywzasobachInternetuszczegółowepublikacjenatematdziejówiprocesukolonizacjiKonga.
Pogodzeniesięzkolonialnąprzeszłością,atymsamympowrótdomałochwalebnychkarthistoriiBelgii,wymagałyjednakupływuczasuizmianypokoleń.
Nieoznaczatowcale,żekontrowersjewokółtegotematujużsięniepojawiają.Niczymhistorycznaczkawkapowracaonprzykażdejnadarzającejsię
okazji.Trudnosiętemudziwić.Początkowyambitnyzamysłocharakterzemiędzynarodowym,naukowymihumanitarnym,stałsięzczasemprojektem
22
zakładającymekonomicznywyzyskiterytorialnąokupację.Awszystkowimiępostępującejcywilizacjiipozornejchęcipodniesieniapoziomuegzystencji
mieszkańcówKonga.Dodatkowo,odpoczątkuobecnościbelgijskiejwAfryce,środowiskakatolickiewystępowaływroliwyzwolicielaciemiężonego
czarnegoludu,podejmującnawzórwyprawkrzyżowychmisjęnawracanianawiaręchrześcijańskąiwyrażającjednocześnieswójsprzeciwwobec
niewolnictwa.Wtensposóbrządbelgijskipragnąłuchodzićwswoimspołeczeństwiezawybawcę,któryszlachetnieotworzyłsięnaCzarnyKontynent.
Pomijająctenideologiczny,oficjalnyaspektdyskursu,niemożnaodmówićpewnejsłusznościtemustwierdzeniu.Nienależybowiemzapominać,żewroku
poprzedzającymogłoszenieautonomiiprzyszłejRepublikiDemokratycznejKonga,wkrajutymzamieszkiwałojużponadstotysięcyBelgów.Oznacza
towięc,żeznacznaczęśćbelgijskichrodzinbyławmniejszymlubwiększymstopniuzaangażowanawproceskolonizacji.
