Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wpływ,apołożenieBerlinaodzwierciedlajegozmienną
ilekkomyślnąnaturę.Uderzające,żetomiasto,
odmiennieodParyża,RzymuczyStambułu,sprawia
wrażenie,jakbysięwzięłoznikąd,wyrwane
zpiaszczystejglebytajemnąsiłą.Nadarmowypatrywać
wokolicywielkichrzekczyjezior,gdziemożna
byzbudowaćporty,albogór,któretworzyłyby
naturalnefortyfikacjelubbyłyźródłemkopalin,więc
wyjątkowoniewieleczynnikówsprzyjatuistnieniu
jednegoznajwiększychmiastwEuropie.Przeciwnie,
Berlinleżynapodłużnejrówniniepoprzecinanej
sosnowymilaskami,bagnamiirozlewiskami,ciągnącej
sięodOdrynawschodziepoŁabęnazachodzie.Tereny
napołudnieipółnocobejmujązalesionąmorenędenną
zniewielkimiwzgórzami,łańcuchamijezioristrumieni,
powstałąwwynikupofałdowańiosadówzepoki
lodowcowej.Obszarten,znanyjakoMarchia
Brandenburska,zajmujeokołomilionakilometrów
kwadratowychitworzyczęśćwielkiegoobniżenia
Grodno–Warszawa–Berlin.StolicaNiemiecleży
pośrodkutejdziwnieniegościnnejzieminarażonej
nawiejącezewschoduzimnewiatry36.Brak
sprzyjającychwarunkównaturalnych,rozległasieć
torówkolejowych,stareubogiedzielniceprzemysłowe,
drogiifabrykiwskazują,żeBerlinstałsięwyjątkową
potęgąniedziękiprzyrodzie,aledziękiprzemysłowi
icelowymdziałaniomludzi.
Jegoeksponowanepołożeniesprawiło,że–podobnie
jakWarszawaczyMoskwa–byłcelemniekończących
sięmigracjiiwojen.TacytnazwałGermanówludźmi
żyjącymiwgęstychlasachmiędzyRenemiWisłą
ipodkreślał,żesąonirasąodrębną,„czystą”jako
mieszkającynatychterenachodniepamiętnych
czasów.Myliłsię.Mieszkańcyrówninybyli–isą
–tworemniezliczonychfalosadnictwa,które
przetaczałysięodponadtysiącalat.DziejeBerlina
wystawiająnapośmiewiskokoncepcjeczystościrasowej
Germanów,takpopularnewXIXipoczątkach
XXwieku.Migracjeniebyłyzwiązanezepoką
