Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Américalatinaenelumbraldeltercersiglodelaindependencia...
15
gobernantespopulistasquepropagaronlasideasdelnacionalismo,estatalismo
eigualdadsocial.Losgobernantespopulistastomaronelpoderenlosaños30
y40enMéxico,ArgentinayBrasil,mientrasqueenmuchosotrospaísesdela
regiónsurgieronmovimientospolíticospopulistas.Elconflictosocialinfluyó
enlaadopcióndelpensamientopolíticoeuropeodeizquierda.Sedesarrolla-
ronentonceslascorrientessocialistas,elcomunismo,elanarcosindicalismo,
yeltrotskismo.Elnuevoenfoquesobrelasituacióndelapoblaciónautóc-
tonadelPerúdeJoséCarlosMariátegui(1895–1930)fueunoriginallogro
latinoamericanodelpensamientoizquierdista.Mariáteguiseñalóelcarácter
económicoysocialdelamarginacióndelosindígenas,peroaceptandolanece-
sidaddela“peruanizacióndelPerú”postulóelaprovechamientodelacultura
autóctonaparasuperarlasbarrerasdeldesarrollo.
Lasideasdelliberalismo,delpositivismoydelsocialismoadoptadasenlos
siglosXIXyXX,provocarontambiénuncambiodellugarqueocupabalaIgle-
siaCatólicaenlospaíseslatinoamericanos,enlosquesegeneralizóelsistema
deseparacióndelaIglesiayelEstado(Colombia1853,México1857/1917,
Guatemala1871,Venezuela1870–1888,Argentina1880,Brasil1890,Ecua-
dor1895,Chile1925).10ElEstadotomólastierraspertenecientesalaIglesia,
loquelimitólafunciónpúblico-legaldelaIglesiaencuantoalosasuntos
relacionadosconelestadocivilylaeducación.Laactituddelasociedadha-
cialaIglesiatambiénfuecambiando,loquesetradujoenunanticlericalismo
propagadoprincipalmenteenelámbitodelasclasesmediasyobreras.Este
fenómenofueunefectodeldesarrollodenuevasideas,comoelpositivismo,
entrelasélites,ydelpensamientoizquierdista,sobretodoelanarquismoyel
marxismo,enelámbitoobrero.Dichoscambiosnoquebrantaronlaposición
delareligióncatólicaydelaIglesia,quemantuvosuinfluenciaenelpaísyen
laformacióndelaconcienciasocial.
Acontinuaciónempezóunprocesogradualdeadaptacióndelacultu-
rapolíticanacidadelatradiciónibérica,católica,criollo-feudalypatrimonial
alasnuevascondicionessurgidasjuntoconlosconceptosdemodernización
ydesarrollodelacivilizaciónindustrial.Noobstante,apesardeloscambios,se
mantuvolabasededosclasesenlaestructurasocial,asícomosuformaelitista,
patrimonialistayjerárquica.Losnuevosgrupossocialesquedaronsupeditados
alasnormastradicionales,alasélitesgobernantesyalanuevaoligarquía,las
cualesconservaronlaestructuradelasrelacionessociales.
Ladescripciónyelanálisisdelosvalorestradicionalesqueformaronla
mentalidaddelaséliteslatinoamericanas,delaclasefuncionarialydeotros
sectoressociales,seincluyeenlaobra,yaclásica,escritaporSeymourMartin
10JoséOscarBeozzo,TheChurchandtheLiberalStates(1880–1930),en:EnriqueDussel(ed.),
TheChurchinLatinAmerica:1492–1992,CEHILA,BurnsandOatesSearchPress,Wellwood1992,
págs.117–136.