Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
niemaztymnicwspólnego;błagał,abyzpowodujego
przeszłościniewplątanogowtęhistorię,iprosił,abyjego
oświadczeniezostałonatychmiastzakomunikowanekomu
należywPetersburgu.ChwałaBogu,żewszystko
toszybkoprzeszłoiskończyłosięnaniczym.Wyznam
jednak,żeStiepanTrofimowiczzdziwiłmniewtedy.
Wtrzylatapóźniej,jakwiadomo,zaczętomówić
okwestiinarodowejinarodziłasię„opiniapubliczna”.
StiepanTrofimowiczszczerzesięśmiał.
–Moidrodzy–pouczałnas–kwestianarodowa,jeżeli
istotnie„narodziłasię”,jakzapewniajągazety,tosiedzi
dotychczaswszkole,wjakieśniemieckiejPetersschule,
przyksiążceniemieckiejiwykuwaswąodwieczną
niemieckąlekcję,anauczycielNiemiecrzucająnakolana
wraziepotrzeby.PochwalamtegoNiemcanauczyciela.
Leczprawdopodobnienicsięnienarodziło,awszystko
idziepostaremu,toznaczywedługwolibożej.Myślę,
żetopowinnowystarczyćRosji,
pournotresainte
Russie
[21]
.
Pozatymtewszystkiepanslawizmyikwestie
narodowe–towszystkorzeczyzbytstare,abymogły
uchodzićzanowe.Poczucienarodowe,jeślichcecie,
panowie,nigdyniepowstałounasinaczej,jakwpostaci
wielkopańskichpomysłówklubowych,zwłaszcza
moskiewskich.Niemówięoczywiścieoczasachkniazia
Igora.Wszystkotowkońcuzpróżniactwa.Unas
wszystkozpróżniactwa,idobre,izłe.Wszystko
zwielkopańskiego,miłego,ukształconego,samowolnego
próżniactwa!Powtarzamtoodtrzydziestutysięcylat.Nie
umiemyżyćzpracywłasnej.Aonitamrozhałasowalisię
wokółjakiejś„nowonarodzonej”opiniipublicznej!
Przyszłaznikąd?Zniebaspadła?Czyżnierozumieją,
żedlawytworzeniaopiniiniezbędnajestprzede
wszystkimpraca,własnapraca,własnainicjatywa,
własnedoświadczenie?Darmonicnieprzychodzi.Jeżeli
będziemypracowali,wytworzymysobieiopinięwłasną.
Ponieważjednaknigdypracowaćniebędziemy,więc
ipoglądybędąwytwarzalizanasci,którzyzanas
dotychczaspracowali,toznaczywciążtasamaEuropa,
wciążtensamNiemiec,dwuwiekowinasinauczyciele.
