Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
RENATAGRZEGORCZYKOWA
3.Pragmatykajakoregułyużyciawyrażeńzależneodsytuacji
komunikacyjnej(tzw.kompetencjapragmatycznarozmówców)
Śladytakiegorozumieniamożnaodnaleźćjużwewspomnianychpracach
Apresjana,gdymówion,żepragmatykaokreślasposóbużyciawyrażeńzależny
odstosunkówmiędzynadawcąiodbiorcą:innyjestsposóbmówienia,gdynadaw-
cajestwrelacjinadrzędnejwobecodbiorcy(jestnp.starszym,przełożonym,
tzw.mówienienzgórydodołu”),innyprzyrelacjiodwrotnej(nzdołudogóry”).
Sposóbmówieniazależnyodsytuacjikomunikacyjnej,atakżeindywidualnych
przyzwyczajeńnadawcy(np.używaniejednegozczłonówparysynonimicznej:
dosyćlubdość,istotnielubwistocie,przykładyzartykułuBogusławskiego1973),
uznająniektórzybadacze(np.Grochowski1993zaBogusławskim1973)zaistotę
pragmatykijęzykowej.M.Grochowskiwswoimzwięzłymwspółautorskim(wraz
zA.Bednarkiem)podręcznikusemantyki(Zadaniazsemantykijęzykoznawczej,
1993)takdefiniujepragmatykę:
Pragmatykabadasystemregułprzyporządkowującychwyrażeniajęzykowe(jed-
nostkileksykalne,wypowiedzenia)klasomsytuacji,którychuczestnikamisąużytkow-
nicyjęzyka[tzn.klasomsytuacjikomunikacyjnych,dopowiedzeniemoje,RG].Posłu-
giwaniesięregułamipragmatycznymizależyodwolinadawcy,który,przystosowując
siędookreślonejsytuacjikomunikacyjnej,dokonujewyborutychśrodkówjęzykowych,
którychużyciejestzdeterminowanekonwencjąjęzykową,obowiązującąwsytuacjida-
negorodzaju(s.10).
Jakoprzykładywyrażeńpustychsemantycznie,pełniącychfunkcjęwyłącznie
pragmatyczną,podanesąprzykładyprzekleństwiinterjekcji,typuCholera!,Och!,
Ojej!.
Jakwidać,wtymujęciuregułypragmatycznedecydująoprzystosowaniusię
zachowaniajęzykowegodosytuacjikomunikacyjnej,określająwybórodpowied-
niegośrodkajęzykowegospośródwyrażeńsynonimicznych.Pragmatykadecyduje
więcotym,żenieużyjesięnp.wyrażeniatypupieniążki(zamiastneutralnego
pieniądze)czyfacet(zamiastneutralnegomężczyzna)woficjalnejwypowiedzi.Są,
jakwiadomo,języki(m.in.japoński),któredysponująodrębnymimikrosystemami
językowymi,zależnymiodsytuacjimówieniairelacjimiędzyrozmówcami.
Takieujęciepragmatykimożeprowadzićdojeszczeszerszegojejrozumie-
niajakowszelkichregułokreślającychzachowaniajęzykoweczłowieka,awięc
sposobyjęzykowegonbycialudzizesobą”,zwracaniasięludzidosiebie.Wkon-
sekwencjidopragmatykizostałabywłączonacałatzw.ngrzecznośćjęzykowa”,
awięcnp.regułyformułowaniapróśb(Czymożesz...,Chciałbymcięprosić...),
przeproszeń(Przykromi,Wybacz!)itp.
Przyjeszczeszerszymujęciudopragmatyki,zgodniezprzytoczonąwyżej
propozycjąPisarka,należałobytakżejęzykoznawstwonormatywne,zwłaszcza
jegoaspektretoryczny,określającyzasadyskutecznegomówienia.Dokwestiitej
wrócimywzakończeniu.
