Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ORÓŻNYCHROZUMIENIACHPRAGMATYKI
13
(4)Dodziedzinypragmatykinależyteżinterpretacjawypowiedzizależnaod
wiedzykulturowej,encyklopedycznejifaktograficznejodbiorcy,np.rozumienie
frazy:nMilczącatrwałagładkaścianaWschodu”wwierszuMiłoszaNaśmierćTa-
deuszaBorowskiegozależyodwiedzyowarunkach,wjakichdokonałasięśmierć
poety,iszerzej-odwiedzyocałejówczesnejsytuacjipolitycznej,wktórejnściana
Wschodu”oznaczałarzeczywistośćtotalitarnegoreżimusowieckiego.
Zauważmy,żewspółczesnetekstypublicystycznepełnesątegotypualuzji,
częstoodwołującychsiędofaktówefemerycznych,którejednakwarunkująrozu-
mieniewypowiedzi,sprawiając,żeosobynniewtajemniczone”wkodkulturowy,
niemającewiedzyotychfaktach,zostająwyłączonezkomunikacji.W.Chlebda
pokazywałwswojejpracyopokrewieństwachfrazeologizmów(2005),jakha-
słatypunNiebędziemyumieraćzaGdańsk”(wypowiedzianeprzezFrancuzów
w1939roku),czynNiceaalbośmierć”(wypowiedzianewdyskusjiwokółkształ-
tuUniiEuropejskiej)sąwykorzystywanewdyskursiepolitycznymwpostacinp.
sformułowania,któreznalazłosięwGazecieWyborczej(2003):nHiszpanienie
będąumieraćzaNiceę”.
Równieżdozrozumienianiektórychskrótowychstruktursłowotwórczychpo-
trzebnajestwiedzapozajęzykowa,np.rozpowszechnionywlatachpięćdziesiątych
ubiegłegowiekuwyrazatomówkaoznaczał‘konferencjępoświęconąbroniato-
mowej’,czyteżcytowaneprzezD.Szumską(2006)połączenieobcasoweokla-
skioznaczające‘oklaskizebraneprzezaktorkę,którejudałosięwyciągnąćobcas
uwięzionywdeskachscenicznych’.
(5)Wreszciebyćmożedodziedzinypragmatykimożnabyzaliczyćsferęindy-
widualnychprzeżyćodbiorcywywołanychusłyszeniemwypowiedzi,choćraczej
znajdujesięjużonapozaprzedmiotemzainteresowaniajęzykoznawstwa.Można
jednakżeuważać,żedoszerokopojętegoaktukomunikacjinależątakżewszelkie
skutkiwypowiedzipowstałewstaniepsychicznymodbiorcy(aspektperlokucyjny
aktumowywujęciuAustina).Zauważmy,żeprzyszerokimrozumieniupragma-
tykiwujęciuMorrisa,cytowanymnapoczątkunaszychrozważań,teaspektyaktu
mowymogłybybyćzaliczonedopragmatyki.Przypomnijmy:nPragmatykazaj-
mujesięwszystkimi(podkreśleniemoje,RG)psychologicznymi,biologicznymi
isocjologicznymizjawiskami,związanymizfunkcjonowaniemznaków”.Apol-
scyfilozofowiejęzyka(np.Grobler2006,s.222,cytujęzaStalmaszczykiem2008)
określająpragmatykęjakonteoriękomunikacyjnejfunkcjijęzyka”.To,żewy-
powiedźmożeodbiorcęprzestraszyć,zaniepokoić,zdziwić,ucieszyć,zmartwić
itp.należydoszerokopojętegofunkcjonowaniaznaków.Naprzykładwiadomość
owydarzeniuzakomunikowanymprzezzdanie:Janwyjechałmożewodbiorcy
wywołaćocenę:‘todobrze’(botrochęodpocznie),albo-‘toźle’(zostawiłżonę
idzieci’).Trudnojednakmówić,żeteelementyznaczeniowenależądowarstwy
informacyjnejwypowiedzi.Sątoniekonwencjonalnejejskutkizachodzącewod-
biorcyitylkoprzybardzoszerokimrozumieniupragmatykimogłybybyćdoniej
włączone.
