Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
n
ARTYKUŁY
IbnChaldunaniedasięumieścićwżadnymztychnurtów.Byłwirtuozem,któ-
rymyślałposwojemu,mającprzytymolbrzymiąwiedzęteoretyczną,historyczną
ipraktyczną.Napewnoniebyłtypowymbadaczem,skrupulatniewykorzystują-
cympismaswoichpoprzednikówisolidniejerozwijającym.Byłnatozbytnieza-
leżny.Stądpewnieówprzydomekkatum,jakimobdarzyłgoAn-Naszszar.
PodwzględemobjętościdziełoIbnal-Azrakajestniemaltakmonumentalne
jakAl-Mukaddima.Czyjednakjestrównieoryginalneiniezwykłe,jakzdaje
sięsugerowaćjegowydawca?Bada,iskładasięzdwóchwstępów(mukaddi-
ma),czterechksiągizakończenia.
Wstęppierwszydotyczyracjonalnegoobjaśnieniakoniecznościistnienia
władzy(mulk).Sątowzorowanenaklasycznychpracachnurtuprawno-teolo-
gicznegorozważaniaotym,czywładzajestpochodzeniaboskiegoczyludzkie-
goorazczyistnieniewładcyjestkonieczne,ajeślitak,todlaczego.Tenostatni
problemjestrozwiniętywewstępiedrugim,zatytułowanym:„Prawneuzasad-
nieniewładzy”.
Wpierwszejzczterechksiąg,stanowiącychzrąbBada,i,autorzajmujesię
istotąwładzykrólówikalifóworazinnymitypamipanowania(ri,asa),atakże
przyczynamipowstawaniawładzyiwarunkamijejistnienia.
Księgadrugajestzatytułowana„Ofilarachipodstawachwładzy”.Kryteria
doborufilarówniesądokońcajasneilogiczne.Albowiemjakopierwszyfilar
wymieniawezyra,natomiastdrugimjestustanawianieprawa,trzecimszkolenie
wojska,czwartympilnowanieskarbca,piątymrozwójosadnictwa,szóstymusta-
nawianiesprawiedliwości,siódmymzwierzchnictwonadsprawamireligijnymi,
doktórychzaliczaprowadzeniemodłów,wydawaniefatw,sądownictwo,ustana-
wianiesprawiedliwości,nadzórnadhandlem(hisba),biciemonety.Ósmymfila-
remjestkontrolaadministracjipaństwowej.Dziesiątymjestwysłuchiwanierad
ludzimądrych,jedenastym—udzielanieradinnym.Dwunastyfilardotyczyza-
sadrządzenia:władcawiniennieustanniepilnowaćswojejwładzyiniedzielić
jejzezbytwielomaosobami.Trzynastymfilaremjestwybieranienamiestników,
czternastym—otaczaniesięprzyjaciółmiizausznikami,piętnastymorganizowa-
niespotkańzdoradcamiidworem,szesnastym—starannedobieranieczasu
imiejscakontaktówzpoddanymi,siedemnastymtroskaodwór,osiemnastym:
ochronaludzi,którzymajądotegoprawolubnatozasługują,wynagradzanielu-
dziwybijającychsię,dwudziestym—uwiecznianiechwałykrólestwa.
Zjednejstronyfilaramiwładzysąurzędyiurzędnicy,zdrugiejsposobypostę-
powaniaiwreszciecałesystemyideologiczne.Naprzykładważnymfilaremspra-
wowaniawładzyjestdlaIbnal-Azrakaustanawianiesprawiedliwości.Dotego
stopniaważnym,żepowtarzagokilkakrotniejakoodrębnyfilar.Awięcpopierw-
szezwierzchnictwonadsprawamireligijnymiobejmujeustanawianiesprawiedli-
wości,podrugiewprowadzanieszari’atuniejestniczyminnym,jakdbaniem
osprawiedliwość,oczymsamwyraŹniemówi.Podobniejestzesprawądoradza-
nia.Sporouwagipoświęcatemu,bywładcaradziłsięludzimądrychidoświad-
czonych,aniecodalejrozwodzisięnadkoniecznościąorganizowanianarad.Inny-
