Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
S.Lemańczyk-Planbudowykoleiafgańskichiichznaczenie…
n
15
podpisaniatraktatu,któryzabraniałmuwydawaniajakiejkolwiekzgodynabu-
dowęliniikolejowychnatereniePersji
1
.Umowataobowiązywaładoroku
1910
2
.Wefekcie,wPersjiniepowstałapraktycznieżadnaliniakolejowa,
apierwszelinie,którezbudowanowPersjiwXXw.,byłyjedyniewypustkami
siecirosyjskiej(liniaDżulfa-Tabriz)iindyjskiej(liniaQuetta-Zahedan),aichbu-
dowabyławwiększymstopniupodyktowanawzględamipolitycznyminiżeko-
nomicznymi.SiećkolejowawPersji,przemianowanejwroku1935naIran,
zaczęłasięrozwijaćdopieropodojściudowładzyRezyChana(1925-1941),który
postawiłsobiezacelmodernizacjękraju,aważnymelementemtegoplanubyła
budowaKoleiTransirańskiej,ukończonejwroku1938.
AfganistanrównieżstanowiłpaństwobuforowemiędzyBrytyjskimiIndiami
aRosją.Brytyjskiezainteresowanietymkrajemzaczęłonarastaćwrazzpostę-
pamiRosjanwpodbojuterenówAzjiCentralnejorazbudowieKoleiTranska-
spijskiej(1879-1901).Wartozwrócićuwagę,iżtostronarosyjskajakopierw-
szawhistoriiuzyskałazgodęnabudowękoleinaterenieAfganistanu.Byłoto
konsekwencjąwydarzeńnaBałkanachitrwającejwówczaswojnyturecko-ro-
syjskiej.RządbrytyjskistanąłpostronieTurcji.WodpowiedziRosjaskierowała
wkierunkugranicyafgańskiejtrzykolumnywojska.DosamegoKabuluprzy-
słanonatomiastmisjępoddowództwemgenerałaAleksandraStoletowa.Rosjanie
przybylidoafgańskiejstolicy22lipca1878r.ipomimoniezadowoleniaztej
wizytyafgańskiegowładcy,SzerAliChana,doszłodopodpisaniatraktaturo-
syjsko-afgańskiego.TraktattendawałRosjanomprawodowybudowania
wAfganistaniedrógiliniikolejowejprowadzącejwkierunkuindyjskiejgrani-
cy,aAfgańczykówzobowiązywałdoudzieleniaRosjimilitarnegowsparcia
wprzypadkuwojnyzWielkąBrytanią
3
.Porozumienietobyłoogromnymza-
skoczeniemdlawładzbrytyjskichiwrezultaciedoprowadziłodowybuchu
drugiejwojnyafgańskiej,którazakończyłasiępodpisaniem26maja1879r.
układupokojowego,któryprzewidywałanulowaniewcześniejszegotraktatu
rosyjsko-afgańskiego.Układten,podobniejakwszystkieinnepróbypodpo-
rządkowaniasobieAfganistanuprzezwładzebrytyjskie,zakończyłsięniepo-
wodzeniem,gdyżwkrótcedoszłodokolejnychwalkisporówdyplomatycznych.
KonfliktyteciągnęłysięażdolatdwudziestychXXw.Pomimoprzewagimili-
tarnej,ekonomicznejitechnicznejBrytyjczycyniebyliwstanietrwalepodpo-
rządkowaćsobiestawiającychimopórplemionafgańskich.Sytuacjęutrudniał
górzystyteren,atakżetrudnościwtransportowaniuwojskbrytyjskichnate-
renypograniczazAfganistanem.Ztegoteżpowoduzdecydowanoorozbudowie
1
Ch.Issawi,EuropeanEconomicPenetration,1872-1921,[w:]TheCambridgeHistoryofIran,t.7,
P.Avery,G.Hambly,Ch.Melville(red.),CambridgeUniversityPress,Cambridge1991,s.593.
2
M.S.Ivanov,„IstorijaIrana”,IzdatelstvoMoskovskogoUniversiteta,Moskva1977,s.260.
3
J.Modrzejewska-Leśniewska,Konfliktyafgańskie(1839-1919),[w:]ZarysdziejówAfrykiiAzji
—Historiakonfliktów1869-2000,A.Bartnicki(red.),Wydawnictwo„KsiążkaiWiedza”,Warsza-
wa2000,s.59.
