Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Częśćpierwsza:Wokółwyrazówiznaczeń
współczesnym,zastępowanysynonimemsłowo,pojawiłsięwpol-
szczyźniewwynikuprzesunięciaizawężeniaznaczenia-dawne
Iwyobrażenie’czyIwizerunek’wznaczeniupsychicznymzacząłsię
odnosićtylkodopewnejjednostkijęzyka.Śladydawnegoznaczenia
(Iwizerunek’)odnaleźćmożnawewspółczesnymznaczeniudrugim
-Izewnętrznyobjawczegoś’
.
LeksemywyrażaćorazwyrazićpojawiająsięjużwSStp,notującym
stanpolszczyznysprzedroku1500,jednakleksemwyrazjakoha-
słowchodzidoleksykografiodSTr(wydanegowlatach60.XVIII
wieku),wznaczeniuIexpression,diction’
,awięc-Iwyrażenie’
.Na-
leżychybajednakprzyjąć,żeto,iżleksemwyrazniebyłnotowany
przezwcześniejszySKnapaniprzeznotującestandawniejszejpol-
szczyznySStpiSJJChP
,nieoznacza,żeniebyłonznany.Leksem
tenprzywołujeSamuelB.Linde,odwołującsięprzedewszystkim
doźródełztrzeciejćwierciXVIIIwieku,aleprzywołująctakże
przykładyszesnastowieczne(np.JanaKochanowskiegoCzłowiek,
choćwyrazboży,takniedołężnyzFraszek)isiedemnastowieczne(np.
przytoczonyjużcytatzKronikiGwagninaczy-Gdypije,zaźrzanygo
zbłaźniłkształtuwyrazzPrzeobrażeńJakubaŻebrowskiego,wydanych
w1636roku).WyrazpojawiasiętakżewindeksieSXVII,słownika,
nadktórymstaleprowadzonesąprace.
Znaczenialeksemówwyrazić(wyrażać)orazwyrazewoluowały
wrazzezmieniającymisięczasamiirealiamispołecznymi.Waż-
nymwstaropolszczyźnieznaczeniem,odnotowywanymprzez
SStpjakopierwsze,byłoIwyrzucić,usunąć’
.Znaczenietopowiązać
możnazpodstawowymdlawyrazićprasłowiańskimczasownikiem
*rĕzati(*raziti)(Isiec,ciąć,zadawaćciosy,uderzać,ostrooddziaływać
nazmysłylubumysł’).Coś,coprzecięto,nacięto,uderzono(znacze-
niaprasłowiańskie),stałosięwięcczymś,cowyrzucono,usunięto
(znaczeniastaropolskie).
Związanezpodstawowymwstaropolszczyźnieznaczeniem
Iwyrzucić,usunąć’
,wktórychwyraźniewidaćspecyfcznąfunkcję
przedrostkawy‑,toodnotowywanewSStpjakodrugieznaczenie
Iwystawaćponadpowierzchnię,byćwypukłym’(przedrostekwy‑
wfunkcjioznaczeniapewnegoefekturuchunazewnątrz)czy,
wznaczeniupiątym,Iwylaćsię,wystąpićzbrzegów’(wy‑wfunkcji
