Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
CZĘŚĆI.CZYTAJĄCnBYTUCIEŃ”
.OIRONIINORWIDA
(npodwójnego”)28nstatusu”ironii,rozumianejnjakopostawa
ijakowyraz”29.
Odgreckich,przedsokratejskich30jeszczepoczątkówsta-
tusironiibyłniejasny,rozchwiany,rozpiętymiędzyskraj-
nościamityleżsamychznaczeń,coisprzecznychocenjej
charakteru.Komplikacjetepogłębiałjeszczefakt,iżzakres
semantycznypojęcia,awrazznimjegooceny,zbiegiemczasu
podlegałistotnymzmianom.Najpierwłączonagłówniezkrę-
tactwemiobłudą,nacechowanapejoratywnie,podwpływem
osobyidziełaSokratesazaczęłabyćsytuowanawopozycji
dopostawypyszałka(alazon,semnos),jakozachowaniebro-
niącezarównoprzedpychąrozmówców,jakipotencjalnie-
własną
31
.Spośródrozlicznychjakościkojarzonychzironią
zaważyłfaktrozumieniajejjakookreślonegorodzajudyspozycjiipostawy
intelektualnej[ł].Podrugie,dlategożeodnosisiędookreślonegopola
działalnościludzkiej,pojęcietomawięcejwspólnegozfilozofiąniżzlite-
raturą.[ł]gdychodziłooironię,badanialiterackie[ł]niepotrafiłyprzez
dłuższyokres,awłaściwieażdonaszychczasów,wypracowaćwłasnej
drogidotakiejformyanalizy,któraprzyznałabynależnemiejscetemu,co
wzjawiskuironiijestściśleliterackie”
.
28W.Szturc(Eironeia,dz.cyt.)rozróżniazkoleinparadygmatretorycz-
ny”(s.11-173)oraznromantyczny”(s.175-401)ironii.Por
.takżeA.Doda,
Ironiaprzeciwerozjiwyobraźni,w:Powagaironii,red.A.Doda,Toruń2004,
s.89:nWironiizachodzizjawiskopodwójności-sformułowaniasłużąinnej
intencji,niżbysięzpozoruwydawało,tworządystanspomiędzypodmiotem
wypowiedziawypowiedziąsamą.Mówiącyjakbyniebierzeodpowiedzial-
nościzaswesłowa.Tylko«jakby».Istotąironiijestsprzecznośćmiędzy
znaczeniamisłówaintencjązawartąwkontekście”
.
29Por
.P
.Łaguna,dz.cyt.
30Zob.R.Turasiewicz,dz.cyt.,Warszawa-Kraków1983,s.62:njużdla
starożytnychpodstawoweznaczenieterminueironniebyłojasne,podobnie
zresztąjakniejasnebyłopochodzeniewyrazu.Leksykografowieischolialiści
podawalidlaeironnastępującekonotacje:«obłudnik,człowiekskryty,za-
kłamany,pyszałkowaty,pozer,pochlebca,ironista,kpiarz,anawetwygodny
ileniwy».[ł]posiadałonkonotacjępejoratywną”
.Natematprzekształceń
znaczeńtegopojęciazob.tamże,s.62-65.
31
Por
.tamże,s.45-46:nWtymteżsensieeironeiastanowiopozycję
wobecsemnotesijakwprzypadkuSokratesa-zjednejstronystanowi
samoobronęprzeciwkowłasnymskłonnościomkusemnotes(tj.przyjmo-
waniepostawyeironwtymcelu,abywoczachinnychludzinieuchodzićza
semnos),zdrugiejstronybrońprzeciwkosemnotesinnych”
.Bywłaściwie
