Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Autonomiawświetleliteratury
Przedstawicielebehawioryzmuodrzucalibadanieświadomościizastosowa-
niemetodyintrospekcyjnejsłużącejdogromadzeniainformacjiosubiektyw-
nychprzeżyciach.Skupialisięwyłącznienatym,coobserwowalne,negującmoż-
liwośćnaukowegopoznaniatego,coznajdujesięmiędzymierzalnymbodźcem
awymiernąreakcją(Tomaszewski,1998).BurrhusSkinner,przedstawicielbe-
hawioryzmu,uważał,żekoncepcjeczłowiekaautonomicznegosłużąjedyniedo
tego,bywyjaśnićto,czegoniepotrafimywytłumaczyćwpływamiśrodowiska
zewnętrznego.AutortenwksiążcePozawolnościąigodnościąstwierdził,żena-
ukowąanalizęzachowaniamożnaprzeprowadzićbezodkrywaniaiopisywania
osobowości,stanówumysłu,cechcharakteru,planów,celówicechczłowieka
autonomicznego(Skinner,1971).
Wlatach60.XXwiekuzaczętoautonomięrozpatrywaćwkontekścieszer-
szymniżtylkowpowiązaniuzwolnąwolą,niezależnościąidystansowaniem
sięodinnychosób.AbrahamMaslow(2009)zacechęosobypsychologicznie
autonomicznejuważałbrakzależnościodaprobatyinnych,szczególniewfor-
mułowaniuiwyrażaniuwłasnychpreferencjiiopinii.ZdaniemMaslowaprzed-
stawionewłaściwościautonomiioznakązdrowiapsychicznegojednostki.
Jednocześniewswoichbadaniachautortenstwierdził,żesamodzielnepodej-
mowaniedecyzjiidziałaniezgodnieznimi,branieodpowiedzialnościzaswo-
jeżycieorazkierowaniesięchęciąrozwijaniasięiwzrastaniaczynnościami
częstoobserwowanymiuosóbsamorealizującychsię.Wymienionezachowania
uznawaneobecniezawyznacznikiautonomii(Maslow,2009).
AlbertBandura(2007)wteoriispołecznegouczeniasięmocnozaakcento-
wałkoniecznośćuwzględnieniasamoregulacjiwopisieiwyjaśnianiuludzkiego
zachowania.Zwróciłuwagęnamożliwośćkontrolowaniaprzezjednostkiludz-
kiesferymyśli,uczućidziałań.WujęciuBandurysamoregulacjabyłarozu-
mianajakoskutek„reagowanianasamegosiebie”(Bandura,2007:129),dzięki
któremuczłowiekwzbudzawsobiemotywacjędodziałania.Wspołecznejteorii
uczeniasięnawiązującejdosamoregulacjiiautomotywacjiprzyznajesiębardzo
ważnąrolęstandardomuznawanymprzezjednostkę.Standardyteuważasię
zapodstawęocenywłasnegozachowaniaipóźniejszegosamonagradzanialub
samokaraniaizmianyzachowania.Podkreślonoteż,żeczłowiekniejestzde-
terminowanycałkowicieprzezwpływyzewnętrznegośrodowiska,alesamjest
wstaniezmieniaćswojeśrodowiskotak,byoddziaływałonaniegowsposób
sprzyjającyosiągnięciucelów,któresobiepostawił.
Wtworzeniukoncepcjiautonomiiwykorzystanorozwiązaniazaproponowa-
neworganizmalnejteoriirozwojuopracowanejprzezJeanaPiageta.Koncepcja
tazakłada,żeprocesrozwojuczłowiekaobejmujetworzenieschematówirepre-
zentacjipoznawczychświataisamegosiebiewtakisposób,byosiągnąćwiększą
integracjęiharmoniędotyczącąnowychbodźców,obrazusiebieirelacjizinny-
mi(Deci,Ryan,2013).Wtymujęciuzaautonomiczneuznajesiędziałaniewią-
żącesięzpowstrzymaniemsięodreakcjinadominującyimpulsidostosowanie