Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Autonomiawświetleliteratury
Autonomiarozumianajakorządzeniesamymsobąmawieleznaczeńitrakto-
wanajestjakozdolnośćlubrzeczywistystan,atakżemożliwośćposiadaniapraw
lubichfaktyczneposiadanie,bądźteżjakocechacharakteruoznaczącejwartości
(Mele,2001).Autonomianieograniczasiędowolnejwoli,leczjestkompetencją
odkrywaniaidefiniowaniasamegosiebie,kierowaniasobąorazwiedząosobie
samym,nabywanąwwynikufunkcjonowaniawspołeczeństwie.Wskaźnikiem
autonomiijestposiadaniekoncepcjitego,jakieżyciechcesięprowadzić:wyobra-
żeniacelów,zainteresowań,tego,jakimchcesiębyćczłowiekiem,relacjizinnymi
osobami,atakżeżyciewharmoniizkoncepcją(Atkins,2006).
Podstawądouogólnieńwyjaśniającychautonomicznezachowaniebyłogro-
madzenieinformacjiprzedstawiającychmotywydziałaniaisposobywyznacza-
niacelówzachowania.LauraEkstromwsformułowanejteoriispójnościzało-
żyła,żeautonomicznedziałanietotakie,które„bezzniekształceńwzbudzane
jestprzezpreferencjęuformowanąiutrzymanąbezwpływuczynnikawywie-
rającegoprzymus”(Ekstrom,2011:372).Zakresautonomicznościczynuzależy
odtego,nailepreferencję,będącągłównąjegomotywacją,możnauważaćza
charakterystycznądlarzeczywistego„ja”działającejosobyorazodtego,naile
preferencjatajestspójnazinnymiprzekonaniamiorazpreferencjamijednostki
(Ekstrom,2011).
Współcześnifilozofowiewskazująnaskładoweautonomii.LawrenceHa-
worth(1986)wyróżniaautonomięminimalnąoraznormalną.Zaskładowe
autonomiiminimalnejuważaonkompetencję,zdolnośćdoniezależnegoodin-
nychpodejmowaniadecyzjiorozpoczęciuipodtrzymaniudziałaniaorazsamo-
kontrolę,rozumianąjakopanowanienadwłasnymipragnieniamiiimpulsami.
Osiągnięcieautonomiinormalnejmamiejscewtedy,gdyosobaposiadającaau-
tonomięminimalnązaczynaprzejawiaćzdolnośćdokrytycznejrefleksjiioce-
niawartości,zasady,celeorazpragnienia,którymisiękieruje,atakżepotrafi
postępowaćzgodniezwynikiemtakiejrefleksji.Zabardzoważnącechęauto-
nomicznejosobyL.Haworth(1986)uważarównieżzdolnośćwykorzystania
doświadczeńwuczeniusię.GeraldDworkin(1988)jakonajważniejszewyróż-
nikiosobyautonomicznejwymienianiezależnośćodinnychwpodejmowaniu
decyzji,zdolnośćdoudzieleniaodpowiedzinazadanesobiepytanie:„czyutoż-
samiamsięzpowodami,dlaktórychdziałam?”orazumiejętnośćzmieniania
motywówipreferencjikierującychdziałaniem,jeżelisiętegochce.AlfredMele
(2001)wymieniaczterynastępującewarunki,odktórychspełnieniazależywłą-
czenieosobydogrupyjednostekautonomicznych:
brakstanówmotywacyjnychwymuszonychprzezinneosoby,
posiadaniesystemuwartościiprzekonań,
zdolnośćdorefleksjinadwłasnymżyciemwoparciuozinternalizowanysys-
temwartości,
samokontrola,czylizdolnośćdziałaniazgodniezwłasnymosądemotym,jakie
działaniebędzienajlepszemimomotywacjidopostępowaniawinnysposób.