Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
GenezaprodukcjiichwałyPanaSienkiewicza
I
Istniejąpodobnomedia,które,posiadającnawetrzeczywiściewłas-
nościspełnianiapewnychprodukcji,starająsięjednakdlarozgłosuipie-
niędzysztuczniepotęgowaćosiąganerezultaty–„dopomagaćsobie”.To
dajenamkluczdozrozumienia„produkcji”literackichpanaSienkiewi-
cza;potrzebnajesttylkonaprzódanalizapsychologiczna,zarównotypu
wogóle,jakiindywiduumwszczególności.
PanSienkiewicznależymianowiciedopewnegotypunerwowców,
którywmejklasyfikacjinazwałemkiedyśabiologiczno-asocjalnymalbo
dekadenckim(nadająctemuostatniemumianuściślejokreśloneznacze-
nie);typten,nieznajdującoparcia,osiżyciowej,aniwsobie,wswej
fizycznejenergii,jakonazbyt,względniedoswychzasobówbiologicz-
nych,przesubtelniony(czytoznatury,czywskuteknadużyć),anina
zewnątrzsiebie,wdążeniachspołecznych,jakoasocjalny,szukazwykle
takiegooparciawsztuce,wotoczeniusiępięknymicackami,wsyba-
rycko-artystycznejdyletanckiejkontemplacji.Alewkrótceitapobudka
zaczynaniewystarczać;występujereakcjabiologiczna,którautegotypu
słabegooumyśledyletanckimprzyjmujeformęreligijnąiwogóletra-
dycyjną:poszukujesię„utraconegoojca”,kryjesiępodksiężąsutannę,
uciekadosamooszukaństwaitp.;pięknokościołówzichróżnobarwnymi
oknami,barwnośćipierwotnośćprocesjipociągatentypartystyczny.
Prócztegoistniejejeszczedrugaucieczka,myślowa,wdawnerycerskie
czasybarwnychstrojówiświetnychzbroi,wczasydzielnościfizycznej,
azarazemtępotyumysłowej.Obcowaniemyślowezrycerzami,„odważ-
nymijaklwy,agłupimijakosły”,branieprzezimaginacjęudziałuwich
„zdrowej”miłościitd.stanowidlategotypunibywzmacniającąciepłą
kąpiel.Taskłonnośćdocofaniasięwprzeszłośćbohaterskąmaprócz
tegoczęstozamotywnapotykaneutegotypuzamiłowaniewwidokach
okrutnychikrwawych,jakowsilnejpobudcenerwowej.Zauważmy
wreszciedladokończeniatejcharakterystyki,żeinstynktsamozacho-
wawczytypuomawianego,wobecjegosłabościbiologicznej,przybiera
formępospolitegoegoizmu,któryujawniasięmiędzyinnymiwielkim
sprytemwchodzeniuokołoswychinteresówmaterialnych,costajewko-
micznejnierazsprzecznościzartystycznymwysubtelnieniemideklama-
cyjnymidealizmem.Spotykamytunaprzykładzachwytynadpięknością
niebosiężnychświątyń,cześćdlawniebowziętychdziewicBotticellego2,
2[SandroBotticelli(właśc.AlessandrodiMarianoFilipepi1445–1510),ma-
larzflorenckiokreślanyczęstomalarzem„poetyckim”czy„malarzemkobiecego
wdzięku”.Autorm.in.WiosnyiNarodzinWenus.]
37
OPISARZACH...
