Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
GenezaprodukcjiichwałyPanaSienkiewicza
gdyprzedganekzajadąkaretyzpięknymiherbaminadrzwiczkach,gdy
ugalonowanilokajeprzyskakują,byjeotworzyć,anastopniachzjawiają
sięzgrabnenóżkipięknychdam,ubranychwstrojebalowe.
Anietylkożyciowoimponującipanowietakiemustudentowi:impo-
nująiumysłowo;wprawdziewuniwersytecieobiłysięojegouszyjakieś
noweidee,cośodarwinizmie,pozytywizmie,cośnawetwjegoduszy,
wprawdziezakopconejsadząojcowskiegokomina,alewkażdymrazie
młodej,rwiesiękuprzyszłości,kunowymprądom;aletutajstawiaon
krokiniepewne,podczasgdypanowiemająnawszystkogotoweformułki:
jegodarwinizmpobijąpiosnkąBartelsaomałpie„mądrzejszejodDar-
wina”5;jegopozytywizm–opowiadaniemoprzeczuciachijasnowidze-
niach,jegofilozofię–uwagą,że„systematafilozoficznemijają,amsza
wciążsięodprawia”6.Zwłaszczafilolog,historykwrozumowaniuprzy-
rodniczymsłaby,przywykłydoautorytetów,dajesięimpobijać.Aprzy
tym,jakcipanowiemówią!Student,gdywykładaswemuuczniowi,że
dwaadwajestcztery,togłosemtakim,jakbytobyłarzeczniepewna;
panowiezaś,przyzwyczajenidorozkazywaniapsom,strzelcomitp.,mó-
wiątakimtonem,jakbyodichtwierdzenianiebyłożadnejapelacji.Ależ
widocznie:oniwygłaszająprawdybezwzględne,wieczne–tosąjakieś
numena7,którychsamKantniezdołałpochwycić.
Awięcpanowie-szlachtasąideałem:byćmądrymipewnymsiebie,
jakoni,argumentować,jakoni,jakonibyćeleganckim,jakonipolować,
jakonisiękochać,jakonigraćwkarty,jakonijeździćpowozemzher-
bami,jakonibyćwłaścicielemziemskim,jakonimiećkonie,psy,utrzy-
manki,chodzićpodrękęzbiskupemwefioletach.Studentotymmarzy,
zpoczątkumajeszczejakieśporywy,alepozbywasięszybkotych„grze-
chówmłodości”,nabytychwżyciuuniwersyteckim–tojest„ciasnoty”,
„doktryneryzmu”–zresztątrudnowciążchodzićbezbutów.Tak,zaiste,
sądusze,cotylkonachwilę,wmłodości„wychyląusta,razwestchną
kuniebuiznówwracajądoswegopogrzebu”8.Byłystudentwkrótce
porzucaideały,wpraktyczniejszymkierunkuzwracaswesiły,starasię
upodobnićpanom,przejąćichargumentowanie,ichdowcipyzdawkowe,
banalne,ichświatopogląd„zdrowy”,toznaczybezmyślny.Iotopotężne
impulsydoszlachetczyzny,tężyzny.
5[ZapewnechodzioutwórMałpyiludzieArturaBartelsa(Piosenkiisaty-
ry.Kraków1888) ]
6[dosł.:„Wszystkiesystemyfilozoficznemijająjakcienie,amszapostaremu
sięodprawia”–H.Sienkiewicz,RodzinaPołanieckich T
I,rozdz 2 ]
7[Numena–wterminologiiKanta„rzeczysamewsobie”.]
8[CytatzKonradaWallenrodaA.Mickiewicza.]
39
OPISARZACH...
