Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WacławNałkowski
OPISARZACH...
alezarazemumiejętnośćlokowaniaswychkapitałównadobreprocen-
ty.Tęstronętypuabiologiczno-asocjalnegowybornieprzedstawiłZola
wswymRzymie3.Czułośćnainteresymaterialnezjednej,aindyferen-
tyzmspołecznyzdrugiejstrony,czynitetypyłatwymidopozyskaniana
usługidlaklaspanujących.
WłaściwościtegotypuzostałyupanaSienkiewiczaindywidualnie
jeszczewzmocnioneosobistymistosunkami.
Synzubożałej,obarczonejlicznympotomstwemszlachtymusiał
jużwdomuprzesiąknąćduchemtradycjiiskłonnościamiklerykalno-ary-
stokratycznymi.Przypominamsobiejakprzezmgłęzczasówdzieciństwa,
–gdyżrodzicemoimieszkaliwsąsiedztwiepp.Sienkiewiczów,wNowo-
dworze,leżącymomiedzętylkoodGrabowiec–żeopowiadano,jakwielką
wagęprzywiązywałojciecpanaSienkiewiczadoswychkoligacjizmagna-
tami,jakwciążchwaliłsięswympokrewieństwemzbiskupemCieciszow-
skim;pokazujetonastrój,jakipanowałwdomurodzinnympanaSien-
kiewicza.Wśródtakiejzubożałejszlachty„równejwojewodzie”4musiało
naturalnieobjawićsiężywopragnienienaśladowaniawielkichpanów.
TakiezadatkiwyniósłpanSienkiewiczzdomu.Następnie,jakoubogi
studentuniwersytetu,musiałztymizadatkamichadzaćpodobnopokon-
dycjachupanów;jesttodroga,którananaturysilniejsze,uświadomione
społecznie,duszeniezależne,sercadumne,działaprowokująco,budzi
duchabuntu.Inaczejunatursłabych,zwłaszczanapojonychodmłodu
pragnieniami„dorównaniawojewodom”iniebędących„ciasnymidok-
trynerami”,tojestunaturdośćpraktycznych,abyzrozumieć,żewalczyć
zsiłątakprzemożną,toznaczywywalczaćcośniedlasiebie,leczdla
innych,dlapotomnych;żewięcpraktyczniejjestztąsiłąsiępołączyć,bo
wtedymożnacośzyskaćdlasiebie.Wyobraźmysobiestudenta,nauczy-
cielawdomubogatejszlachty,wyobraźmysobietenkontrast:on,mniej
lubwięcejzmizerowany,wwątpliwychbutach,zwytartymiłokciamisia-
daodrana,bypakowaćjakiemuśidiociewgłowędeklinacjełacińskielub
tabliczkęmnożenia,podczasgdybraćszlachtaihrabiowie,amożeteż
nawetjakiksiążę,zjeżdżająsięnaprzykładnapolowanie:policzki,kwit-
nącezdrowiem,wysokiebutypalone,błyszczącabroń,zgrabnekurtki
myśliwskie,dźwiękrogów,ujadaniepsiarni,apetytwilczy,rezon,humor,
żarcikitłusteopłcipięknej,kpinyzestudenta,że„doniczego”itp.–zwy-
kłaszlacheckasielanka.Ach,zamiasttusiedziećidukać–być,jakoni:
polować,strzelać,hulać.Ajakiżtoestetyczny,godnyzazdrościwidok,
3[RzymEmilaZoli–książkaostrokrytykującahierarchiękościelną,częśćtry-
logiiTrzymiasta(TroisVilles,1894–1897,wyd.polskie1895–1898).]
4[Por.polskieprzysłowie„Szlachcicnazagrodzierównywojewodzie”.]
38
