Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wstęp
Mówiącskrótowo,celempsychologiijestudzielenieodpowiedzinapy-
tanie:njakjestidlaczego?”,celemprawazaś1ustalanie,jakbyćpo-
winno.Natomiastłamanieprzezczłowiekaowychpowinnościpociągaza
sobąokreśloneskutkiprawne.
Ztejsentencjonalnejkonstatacjiwynika,żepsychologiawswojej
warstwieeksplanacyjnejuwzględniawszystkieuwarunkowaniapsy-
chologiczne(etiologiczneiaktualne),składającesięnaobiektywne(rze-
czywiste)mechanizmypsychologiczne,rządząceaktywnościączłowieka.
Prawozkoleijestformistyczneistawianajedynywymóglegalnegoza-
chowaniasię,tj.naobowiązek.
Psychologiamówiointerakcyjnychnprzyczynach”,tzn.mechanizmach
funkcjonowaniaczłowieka,unikaprzytymwiny(chociażmożerównież
ówpejoratywnykorelatuwzględniaćwswoichbadaniach,ujmującgojed-
nakwkategoriachdysfunkcjonalnościmechanizmówpsychicznych).
Zkoleiprawostoiwyłącznienastanowiskuoceniającymludzkieza-
chowaniazpunktuwidzeniaobowiązującychnormprawnych,przypisując
winęzaichłamanie.Jegooglądludzkiejaktywnościjest,bytakrzec,
monokauzalny.Doktrynalnieprzyjmujebowiemzałożenie,żekażdeza-
chowanieczłowiekajestwynikiemjegowolnejwoliiswobodnegowyboru
pozaszczególnymi,ujętymiprzezprawookolicznościami.Tedynzływy-
bórczłowieka”1zachowaniecontralegem1prawoplasujewobszarze
winyumyślnejlubwinynieumyślnej.Umyślnejwtedy,gdyczłowiekchciał
tegodokonać(zamiarbezpośredni)bądźgodziłsięztym,żeskutekprze-
stępnynastąpi(zamiarewentualny);nieumyślnejzaśwtedy,gdydziałał
lekkomyślnielubgdyjegozachowanienacechowanebyłoniedbalstwem.
Celnieoddajetoparemianullumcrimensineculpa,tzn.jeślizachowaniu
przestępnemuniemożnaprzypisaćwiny,toniejestonoprzestępstwem.
Takżewprawiecywilnymzachowaniepowstałewszczególnych(zdefinio-
wanychkodeksowo)okolicznościachniedeterminujeskutkówprawnych.
Niewdającsięwdyskusjęzdziedzinyfilozofii(Arystoteles,Augu-
styn,Hobbes,Pascal)czyetyki(Styczeń,Brzozowski),należystwierdzić,
iżrudymentarne,apriorycznezałożenieoistnieniuwolnejwoliczyto-
talnieswobodnegowyborumacharaktermetafizyczny(takjakpojęcie
sprawiedliwości1zob.Spinoza)iztegopowodunienadajesięzeswej
ontologicznejistotydowykorzystaniagonagruncienaukowo,aniespe-
kulatywnieuprawianejpsychologii.Przeciwnie,psychologiawykazała
ponadwszelkąwątpliwość,żewyborydokonywaneprzezczłowiekanie
sąnswobodne”,leczrządzoneprzezprawaopisująceogólniejegomecha-
nizmypsychologiczne,jakparadygmatT.Tomaszewskiego1nczłowiek
wsytuacji”,zuwzględnieniemindywidualnegoukształtowaniaosobowo-
ściczłowiekawtokucałegodotychczasowegojegożycia,atakżewizji
przyszłości(zob.nśladyiwzorce”T.Tomaszewskiego).
