Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Katastrofizmdotyczącykryzysuwartościbyłwariantemkatastrofizmuhi-
storiozoficznego.Tenostatnizawierałwsobieprzeczuciacharakteryzujące
wnaszejtypologiidekadentyzmhistoriozoficznyidekadentyzmantropo-
centryczny.AleczasownikDzawierał”niewyczerpujetucałegoproblemu.
Więcej,fałszujego,przezsugestięmechanicznegozestawieniatychdwóch
pojęćwobrębietrzeciego.Katastrofizmhistoriozoficznyuogólniałbo-
wiemtenajbardziejcharakterystycznepierwiastki,któresygnalizowaliśmy
powyżej,nieznoszącbynajmniejzasadniczejodrębnościdwóchrodzajów
dekadentyzmu.Podstawategotypuistniaławświadomościmodernistycznej,
oczymświadczymiędzyinnymipolemikaStanisławaBrzozowskiego
zMiriamem:
DKażdyartystapolskinależącyzurodzenialubwychowaniaiwykształcenia
dotychwarstwspołecznych,zktórychrekrutowałasięirekrutujeprzeważnie
naszainteligencja,musiałnapotkaćnaswejdrodzewtejlubinnejformiestan
duszy,najsilniejszymdotychczasowymwyrazem,któregojestWyzwolenie.
Jednymwydawaćsięzaczęłożycienudnym,nużącymibezużytecznym,
inniwidzieliwnimnonsensironicznyizłośliwy,innijeszczeotchłańgrozy
iprzerażenia,innibohaterstwobezcelowe,pełnerozpaczliwegosamozapar-
ciaitłumionejwsercutęsknoty,skazanenajałowązgubę,nazatratębez-
owocnąiokrutną.Jednymsłowem,dlanajgłębszychludziepokiżycieutraci-
łosweznaczenieijedenpodrugimintonowaćzaczęlipoeciposępnehymny
»ginącemuświatu«”
24.
Fakt,żezarzutyswojeBrzozowskisformułowałtakgwałtownie,świad-
czy,żetegotypupostawa,jakąpowyżejsygnalizowaliśmy,musiałabyćjed-
nymzistotnychkomponentówklimatuduchowegoepoki.PolemikaBrzo-
zowskiegowskazujeteżnato,żedekadenckieDprzeżyciehistorii”byłojaw-
niekatastroficzneiwyczerpywałotekategorieintelektualneiirracjonalne,
którezdzisiejszegopunktuwidzeniaprzypisujemytradycyjnejprojekcjikata-
stroficznej.Oczywiściepomijamytudlajasnościwywoduszereginnychmo-
mentównasuwającychsięwzwiązkuztymzagadnieniem.Chodzibowiem
oodtworzeniewmiaręprzejrzystegoschematukatastroficznegoDprzeżycia
historii”isygnalizacjęjegopodstawowychobjawów.Tuwartozauważyć,że
podobniejakwprzykładachjużprzytoczonych,wcharakterystyceBrzozow-
skiegokryzystypucywilizacyjnegojestnieodłączniezwiązanyzkryzysem
wartości,atakżezkryzysemjednostki.Ówantropocentrycznywątekjestwe
24StanisławBrzozowski,Wodpowiedzinaprotest,w:Programyidyskusjeliterac-
kieokresuodejPolski,op.cit.,s.587.
30