Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
1.Ideaciągłości
wszelkiedrganiacząsteczek,energiasprowadzonajestdominimumipanujebezruch
[Cieślińska2014,s.25]).
PlotynstałnatomiastnastanowiskuzdynamizowanymizaAnaksymandremdoce-
niłstawaniesię(niezaśtrwanie),definiującbytpoprzezekspansję,dziękiktórejsambyt
trwa,leczprodukującnowebyty(zamiasttracićpostaćpoprzednią,przyczymobstawał
Heraklit).Ekspansja–porządekpowstawaniabytu–stanowitendencjęzmniejszającej
siędoskonałości,zatemszeregowciążobniżającymsiępoziomie[Tatarkiewicz1999a,
s.166–167].Kontrastowoodnieślisiędotegokonceptu(świadomiebądźnie)średnio-
wiecznifilozofowie,wyobrażającsobiespołeczeństwoniczymłańcuchcoraztodosko-
nalszychistnień,począwszyodprymitywnychorganizmów,askończywszynainstancji
boskiej.Wspólnotowośćiprzynależnośćcechowałyspołecznościwiekówśrednich,ale
nadewszystkoorganizowałajetrzymającawryzachhierarchiczność[Szacki2005,s.44].
PokusastopniowanialudzkiegoświatanieobcazdawałasiębyćtakżeHeglowi,
zupodobaniemwyróżniającemupoziomyuspołecznienia:odnajniższego–rodziny
(wramachkonserwatywnejwizjiwspólnoty),przezspołeczeństwoobywatelskie(zło-
żonezjednostekdążącychdozaspokojeniawłasnychinteresów),dopaństwa(będącego
jednościądziękiświadomościcelówiśrodków,anietradycji)[ibidem,s.198–200].
Jedynienamarginesiepostawmywtymmomenciepytanie:czystopień(względnie
forma)uspołecznieniasprawdziłabysięjakoindeksciągłości...
NadługoprzedHeglemMikołajzOresmestarałsiępowiązaćciągłośćizmien-
nośćkategoriąintensywnościcechprzedmiotów,przyczymchodziłomuozmienność
sensulargo[Mioduszewski1996,s.93].Rozkłademintensywnościcechy(barwy,ciepła,
naświetleniaczynatężeniaprzepływustrumienia)wzależnościodmiejscaokazywałaby
sięforma.Uprzedzającniecoargumentację,powiedzmy,żeintensywnośćodgrywa
niekiedyważnąrolęwzjawiskachpodlegającychfluktuacjomalbonarażonychna
przerwanieciągłości(np.rewolucjeikatastrofy)jakoasumptlubteżjakookoliczność.
Wracającdogłównegowątku,dlaG.W
.Leibnizaprzesłankązmiennościbyłasiła,
zatemzadynamikęodpowiadałazdolnośćprzetwarzaniasię,aprzemiennośćznów
miałastanowićzasadniczącechęsubstancji[Tatarkiewicz1999b,s.78].UW
.Jamesa
nieustannazmiennośćidziewparzezciągłościąjakowykładnikiświadomościtrak-
towanejniczymprocesalbocelniej–rzeka(jakuHeraklita),strumieńnieprzerwanie
łączącynawehikulepamięciprzeszłośćzteraźniejszością[Gadacz2009a,s.281–282].
AnalogiczniewidziciągłośćdoświadczeniaJ.Dewey,motywującjąciągłościąprocesu
interakcjimiędzyjednostkąaotoczeniem,tudzieżciągłościąpraktycznejaktywno-
ściczłowieka(inteligencja,myślenieponoćniemająurlopu)[Kuderowicz2002b,
s.321–322].WprocesualnościodnajdujeistotęzmiennościrzeczywistościG.Gentile,
dlaktóregodonioślejszaokazywałasiędroganiżjejcel,zagadnienianiźlirozwiązania
[Tatarkiewicz1999c,s.253].ZbliżonąoptykęprezentowałA.N.Whitehead,żywił
bowiemprzekonanie,żeprzyrodanigdyinigdzieniejeststatyczna,charakteryzuje
jąprzepływanie(passage),apostęptwórczystajesięjejkołemzamachowym[ibidem,
s.323].JegosojusznikiemintelektualnymbyłoczywiścieH.Bergson,projektujący
ideęczasuciągłego(duréeréelle)narozmaiteaspektyświata.To,corzeczywiste,uosabia
właśnieprzepływ,ciągłośćprzemiany,zmianasamawsobie[Leszczyński2008,s.29].
