Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
DariuszCzaja
Ktotakzadekretowałinapodstawiejakichdowodów?Cowistocieoznacza
nzobaczenierzeczywistościlepiej”?Jakpostrzeganierzeczywistościprzezma-
larzaprzekładasięnawidzenierzeczywistościprzezantropologa?Wjakim
sensiemalarzmożebyćjegoprzewodnikiem?Iwreszcie,kwestiaabsolutnie
zasadnicza:comapiernikdowiatraka,czyliconaprawdęmająwspólnego
zesobąmalarstwoiantropologia?
Każdeztychpytańmaswójciężar,aodpowiedzinaniewcalenienależą
dołatwych.Spróbujmypierwszychprzybliżeńwtejmaterii,zaczynającod
skierowaniawzrokunagłównegobohaterawypowiedzifrancuskiegoantro-
pologa.
ZnakomitymalarzflamandzkiRogiervanderWeydennajwyraźniejnie
pojawiłsięprzypadkiemwmyśleniuLévi-Straussa,wypowiedźonimniebyła
wynikiemokazjonalnejfascynacjijegosztuką.Toprawda:krótkąwzmiankę
omalarzu–Lévi-Straussniemylisię–znajdziemyjużwMyślinieoswojonej.
Rozprawiającotwórczościartystycznej,oróżnychrodzajachsztuki,piszeon
wpewnymmomencie:
Malarstwozwaneakademickimjestlubuważasięzawyzwolonepodwójnie:wobec
wykonawstwaiprzeznaczenia.Wnajlepszychdziełachdowodzionocałkowitego
przezwyciężeniatrudnościtechnicznych(którezresztą,jakmożnasądzić,zostały
przezwyciężoneostatecznieodczasuvanderWeydenaiproblemy,któreodtego
czasustawiająsobieartyści,totylkobawieniesięfizyką).Wszystkoodbywasiętak,
jakbymalarzmógłzpłótnem,farbamiipędzlemrobićdokładnieto,nacomaochotę.
Skądinądmalarzstarasięuczynićzeswegodziełaprzedmiotniezależnyodjakiej-
kolwiekprzypadkowości,mającywartośćsamwsobieidlasiebie;jesttozresztąto,
cozawierasięwformuleobrazunsztalugowego”6.
Oznaczałobyto,żeconajmniejodpoczątkulat60.ubiegłegowiekuwiel-
kośćmalarskavanderWeydenaniepodlegaładlaLévi-Straussadyskusji.Stał
sięondlaniegopostaciąemblematycznąsztukizachodniej:nowatorem,pra-
wodawcąnnowoczesnego”dyskursumalarskiego,wielkimmistrzemswojego
rzemiosła.Tawypowiedźsugerujewręcz,żepóźniejsiadepcisztukimalarskiej
wtenczyinnysposóbkorzystalizodkryćtechnicznychpiętnastowiecznego
mistrzazTournai,ajegopozycjawtejmateriibyłaniepodważalna.
Trzebapowiedzieć,żeuwagiLévi-Straussaonowatorstwiesztukimalar-
skiejvanderWeydenaznajdująpełnepotwierdzeniewfachowychopraco-
waniach.Przełomowośćjegomalarstwadostrzegasięszczególniedzisiaj,po
wielulatachskrupulatnychbadańnadjegoobrazami:
Byłinwencyjnymnowatorem,poszukiwałstalenowychformułobrazowych,przy-
datnychdowyrażeniadanegoprzesłaniareligijnegoispełnieniaokreślonejfunkcji
6C.Levi-Strauss,Myślnieoswojona,przeł.A.Zajączkowski,Warszawa1969,s.47–48.
