Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MowasądowaMarkaTulliuszaCyceronaproCluentioprzykładempołączenia...
opartymnaflrównościbroni”8ścierałysięinteresyoskarżycielaioskarżo-
nego,takjakwpostępowaniucywilnympowodaipozwanego.
Powyższeustrojowezałożenia,naktórychopartebyłyrzymskiepo-
stępowaniasądowe–iudiciapublica‒wsprawachprzestępstwprawapu-
blicznego‒criminapublica‒implikowaćmusiałyprzyjmowanieokreślo-
nejstrategiiprzezstronyprocesowe,strategii,cooczywiste,niezawsze
zapewniającej(przybrakuaktywnościwposzukiwaniudowodówprzez
samychsędziów)dojściedoprawdymaterialnej.Sztandarowymprzy-
kłademtakiegowłaśniekontradyktoryjnegopojedynkusądowego,któ-
regoważniejszymcelemwydawaćsięmogłasądowawygranawsporze
aniżeliustalenieprzestępstwaisprawcy,byłproceswsprawieKluencju-
sza.UdziałwcharakterzeobrońcypełniłwnimCyceron,ajegospisana
mowaproCluentiostanowinajdłuższązzachowanych9.Ostrategiiobroń-
czej,przyjętejprzezArpinatęnapotrzebytegopostępowania,napisano
jużwielecennychanalizispostrzeżeń10.Przypominającprzebiegprocesu
wsprawieKluencjuszawoparciuozachowanąmowęproCluentio,nie
sposóbtejstrategiipominąćiponownieniespróbowaćjejzidentyfikować.
Mimożewielokrotnietojużwnauceczyniono,wydajesięjednak,żewar-
tobyłobyrozważaniaumieścićwkontekście,któryjakdotądniezostałwy-
starczającouwypuklony,ajakinadajekażdemuprocesowirzymskiemu
37
8Zob.A.Murzynowski,Istotaizasadyprocesukarnego,PWN,Warszawa1994,s.171
in.;K.Dudka,Kontradyktoryjnośćpostępowaniajakostandardrzetelnegoprocesukarnego,
[w:]ProblemypenologiiiprawczłowiekanapoczątkuXXIstulecia.Księgapoświęconapamięci
ProfesoraZbigniewaHołdy,red.B.Stańdo-Kawecka,K.Krajewski,WoltersKluwerPolska,
Warszawa2011,s.156.
9PomimoswejrangiiprzydatnościdlabadańromanistycznychmowaproCluentio
Cyceronaniedoczekałasięjakdotądwspółczesnegoprzekładunajęzykpolski.Jedyny
trudnodostępnyprzekładpochodziz1870r.(MowyMarkaTulliuszaCycerona,t.II,tłum.
E.Rykaczewski,XięgarniaLuxemburgska,Paryż1870)iniewytrzymujejużpróbycza-
su.PrzypomnieniepitawalusądowegozudziałemKluencjuszaijegoobrońcyCycerona
jestdziścelowe,tymbardziej,żewywodyArpinatymogąbyćźródłemcennychinspiracji
dlawspółczesnegoprawnika,zob.ostatnioJ.Zajadło,FragmentOratioproCliuentioCyce-
rona-pierwowzórideirządówprawa,flPrzeglądKonstytucyjny”2019,nr1,s.24in.Zob.
takżenowąmonografiętegożautora‒Cycerondlaprawników,WydawnictwoUniwersytetu
Gdańskiego,Gdańsk2019.
10Zob.zwłaszczaG.S.Hoenigswald,TheMurderChargesinCicero!sProCluentio,flTran-
sactionsandProceedingsoftheAmericanPhilologicalAssociation”1962,vol.93,s.109in.;
C.J.Classen,DieAnklagegegenA.CluentiusHabitus,flZeitschriftderSavigny-Stiftungfür
Rechtsgeschichte:RomanistischeAbteilung”1972,vol.89,s.1in.;W.Stroh,TaxisundTaktik.
DieadvokatischeDispositionskunstinCicerosGerichtsreden,Teubner,Stutgart1975;M.C.Ale-
xander,TheCaseforProsecutionintheCiceronianEra,AnnArbor:UniversityofMichiganPress,
Michigan2002,s.173in.;W.J.T.Kirby,TheRhetoricofCicero!sProCluentio,(LondonStudies
inClassicalPhilology,vol.23),J.C.Gieben,Amsterdam1990,s.178in.;atakżeobszerny,wie-
loautorskizbiórtekstówfilologicznych,filozoficznychorazprawniczych,zawartywpracy
CiceroandModernLaw,ed.R.O.Brooks,AshgatePublishing,London–NewYork2009.
