Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
IPojęciekategoriiwfilozofiijęzykaijęzykoznawstwie
Eksperckiekategorietoflwynalezionesystemyklasyfikacyjne”[Kempton1981]20
Oprzynależnościdonichdecydującechywystarczająceikonieczne,których
zestawokreślająspecjaliściwdanejdziedzinieWyznaczająonitymsamym
granicekategorii21,dziękiczemupowstająterminynaukoweiprawneKate-
goriepotoczneodpowiadająnatomiasttemu,jakludziepostrzegająświatNie
mająoneprecyzyjniezakreślonychgranic,gdyżniebazująnaabstrakcyjnym,
wypracowanymintelektualnieschemacie,lecznaprototypie22Itoonestano-
wiąpodstawępoznaniaTaylortenproblemilustrujeznaczeniemsłowadorosły:
Zjednejstrony,rozstrzygając,czyktośjestdorosły,odwołujemysiędotakich
kryteriów,jakemocjonalnadojrzałość,niezależnośćfinansowaoraz–wdosyć
szerokimzakresie–wiekZdrugiejstrony,oboktejniezbytścisłejinterpretacji
dorosłości,istniejenarzuconanamprzezbiurokratówdefinicja,zgodniezktórą
człowiekstajesiędorosłyzukończeniemosiemnastego,czyktóregośtam,roku
życia[Taylor1989/2001:107]
Różnicamiędzytymidwomatypamikategoryzacjidotyczytakżewyróżnia-
nychpoziomówJerzyBartmińskikomentujetenproblem,odnoszącgodopol-
skichstylów(potocznegoinaukowego):
Potocznieżyto,pszenica,jęczmieńiowiessąrozumianejakozboża,któredzieli
siędalejnażytojareiozime,pszenicęjarąiozimąigeneralnieostroodróżnia
sięodchwastów(zielska),trawiziółJesttoukładtrzypoziomowy:zboże→żyto
→żytojare/ozime,uważanyprzezetnobiologówzapodstawowy[Berlin1978]
Ogólniejsza,nadrzędnanazwaroślinajakosuperkategorianiejestwpotocznym
słownictwiepolskimzaznaczonazbytwyraźnie,możnanawetwątpićwjejist-
nieniejakoosobnejkategoriipojęciowejRoślinajakowyrazipojęcieowysokim
stopniuogólnościjestnatomiastbezwątpieniaobecnawstylunaukowym,który
klasyfikacjiroślinpoświęcaodlatwieleuwagiirozbudowujejąpionowoTakso-
nomianaukowawyróżniarośliny→trawy→trawychlebowate(imodpowiada
20
PsychologJeromSBrunerwypowiadasięwpodobnymduchu,stwierdzając,że:flKategorie
istniejąjakowynalazki(inventions),anieodkrycia(discoveries)”[za:Maćkiewicz1990/1999:48]
21Komentująckwestięrozmytościkategoriipotocznychijejlikwidacjiwkategoryzowaniu
fleksperckim”,Taylor[1989/2001:108]pisze:flMożnapowiedzieć,żejednymzgłównychzajęć
specjalistówodrozmaitychdziedzinżyciajestwłaśnie»wytyczaniegranic«[porWittgenstein
1972:52]kategorii,któresąwistociekategoriamirozmytymi,orazformułowaniekryteriówdecy-
dującychoprzynależności”
22
Rozróżnieniekategoryzowaniaprzezschematiprototypwprowadzawswoichpracach
RonaldLangacker[za:Taylor1989/2001:107]