Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Część1.Naukispołeczneisocjologia
15
ÉmileDurkheim(1858-1917)zalecał(wswejpozytywistycznejgorliwo-
ści)oczyszczaćnaukęztegowszystkiego,cosubiektywne[Durkheim1968:
73-74].ByłotoechodyrektywyComtelaoddzielenianaukiodmetafizykiisto-
sowaniaaparaturybadawczejnaukprzyrodniczych.
Pojęciasystemuużywałonnp.dodefiniowaniapojęciareligii.Jegozda-
niem:nReligiajestsystemempowiązanychzesobąwierzeńipraktykodnoszą-
cychsiędorzeczyświętych,tzn.rzeczywyodrębnionychizakazanych,wierzeń
ipraktykłączącychwszystkichwyznawcówwjednąwspólnotęmoralnązwaną
kościołem”[Durkheim1990:41].Niejesttosłuszne,chociażbywprzypadku
buddyzmu,którynierozwinąłinstytucjitypukościół.TakżetezaDurkheima,
żensferysacrum(rzeczyświętych)iprofanum(rzeczyświeckich)sąabsolut-
nierozdzielone(heteronomiczne)”
,niesprawdzasięnagruncieteoriidaleko-
wschodnichsztukwalki[Cynarski2000a,b].DlaDurkheimaczłowiekbyłistotą
rozdwojonąpomiędzyduszęiciało,rozumizmysły.Nieinteresowałagojednak
ludzkadusza,chybażebychodziłoonświadomośćzbiorową”
.OileComtewi-
działBogawnauce5,otyleDurkheimwidziałBogawspołeczeństwie,którejest
nzewnętrzneinadrzędnewobecjednostki”
.Takiestanowiskorealizmusocjolo-
gicznegowspółgrałowjegopoglądachzpotępianiemakcentującegowolność
icentralneumiejscowieniejednostkiludzkiejliberalizmu.Durkheimowilibera-
lizmjawiłsięjakodoktrynarównieniesłuszna,coniebezpieczna[Szacki1981:
415].Jakonaturalistauważał,żefaktyspołeczne,jakorzeczyzewnętrznewo-
becpodmiotu,niemogąbyćpoznawaneintrospektywnie.Używałteżjęzyka
biologii,pisząconmorfologii”infizjologii”społecznej.
Wedługtegoteoretyka,nFaktemspołecznymjestwszelkisposóbdziałania
ustalonylubniezdolnydowywieranianajednostkęprzymusuzewnętrznego,
lubinaczej-któryjestpowszechnywdanymspołeczeństwie,zachowującwła-
snąegzystencję,niezależnąodprzejawówindywidualnych”[Durkheim1968:
42].Możetobyćnp.język,moda,prawolubreligia.Faktyspołecznemiałybyć
traktowanejakrzeczy,azatempodlegaćbadaniomempirycznym.
ZałożonaprzezDurkheimaszkołasocjologiczna,skupionaprzyroczniku
nL
lAnnéesociologique”(1896-1924),wydaławspaniałychuczonych,jakba-
daczkulturyStefanCzarnowski(1879-1937)iMarcelMauss(1872-1938).
Maussbyłzwolennikiemujęćsystemowychkulturyispołeczeństwa,starałsię
odtworzyćncałośćwruchu”
,zrywajączdualizmemciałaiduszy[Szacki1981:
445-451].Jegoprogramowebadaniesposobówposługiwaniasięciałemjest
szczególnieinteresującedlasocjologiikulturyfizycznej.
HerbertSpencer(1820-1903),analizującspołeczeństwamilitarneiindu-
strialne,nieprzewidziałpowstaniaspołeczeństwpostindustrialnych.Jednakże
jegoewolucjonizmniezostałzupełniesfalsyfikowany.DostrzeżonyprzezCom-
telapierwotnypodziałspołecznynakapłanów(mędrców),wojownikówinie-
wolnikówpozostałwpewnymsensiedodzisiaj-wmicieiarchetypie,aletakże
wosobowościludziwspółczesnych.Odmilitarnejwładzywodzarozpoczęłasię
5
Autorfilozofiipozytywnejniemiałregularnegowykształceniafilozoficznego.Pozy-
tywizm,któryrozwijał,byłijestnadaldlanaukiinteresujący.PóźnyComtezałożył
kościółpozytywistyczny,cobyłojużefektempewnychproblemówmoralnychipsy-
chicznychtegozdolnegoczłowieka.
