Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
SYLWETKIUCZONYCHIPOLITYKÓWW„PAMIĘTNIKUPOLITYCZNYMIHISTORYCZNYM”M
17
(anawetmetresakrólaLudwikaXV–MadamePompadour)obdarzałago
swoimwsparciem,dziękiczemustałsię„powszechnymwszystkichuczo-
nychwParyżuiFrancjiprotektorem”.NawetatakLingueta19,którypub-
licznietwierdził,żed’Alembertutrudniadziałalnośćtymuczonym,którzy
nieszukająuniegoprotekcji,muniezaszkodził,anajwiększyrozgłoszyskał
dziękiwynalazkom„[ł]wnajzawilszychczęściachgeometriiimatematy-
ki,tożfilozoficzneartykuływWielkiejencyklopedii,doktórejonsięzpanem
Diderotnajwięcejprzyłożył.Jegostylżywy,jasny,luboniemaowegołatwe-
godowcipuVoltaire’a,jestbardzoprzyjemny”20.
Dziękisukcesomnaukowymd’Alembertzyskałuznanienietylkowłas-
negośrodowiskaczymagnaterii,aletakżeniektórychzagranicznychwład-
ców,jakchoćbyFryderykaII,królapruskiegoczyKatarzynyII,carycyro-
syjskiej,zktórymiprowadziłkorespondencję.ZwłaszczanaFryderykaII,
zktórymutrzymywałsystematycznykontakttrwającyażdośmiercifilozofa,
miałbardzodużywpływ:„Domyślająsię,żetoAlembertnajwięcejprzyłożył
siędotego,iżkrólpruskitakniesłuszniesądzioniemieckiejliteraturze”21.
ZkoleiKatarzynaIIchciałagozatrudnićjakoguwerneradlaswegosyna,
jednakd’Alembertniewyraziłnatozgody.Trzymiesiąceprzedśmiercią
zachorowałijaknapisałautorartykułu:
Niedałonsię,nawetprzyśmierci,odwieśćodzdańswoichtakdalece,żeumarł
niedawszyżadnegoznaku,iżbyłchrześcijaninem.Zaczymniemożnamówić
onimtego,coonoMontesquieunapisał:„Ilestmortdécemment”[„Umarł
przyzwoicie”].Tobyłoprzyczyną,żego318brapochowanosekretnie22.
CałyswójmajątekprzekazałmarkizowiCondorcet23,zktórymłączyłago
wspólnadziałalnośćnaukowaizapewnestądwynikającaprzyjaźń,ponieważ
obydwajbyliczłonkamifrancuskichtowarzystwnaukowychorazwspółpra-
cowaliprzywydaniuWielkiejencyklopediifrancuskiej.
19
Simon-NicholasHenriLinguet(1736–1794),francuskidziennikarziprawnik,począt-
kowonależącydogrupyfilozofówoświeceniowych,którypokłótnizd’Alembertemza-
cząłwalczyćztągrupąfrancuskichmyślicieli(zob.Britannica,https://www.britannica.
com/biography/Simon-Nicolas-Henri-Linguet[dostęp:3.05.2021].
20
21
22
PPH1784,luty,s.202–203.
Tamże,s.203.
Tamże,s.204.
23
MarieJeanAntoineCaritatdeCondorcet(1743–1794),francuskifilozofspołeczny,
matematyk,ekonomista,działaczpolityczny(zob.NowaencyklopediapowszechnaPWN,
t.1:A–C,s.780).
