Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Fazędrugą,którawtejwizjiprzypadanalata1948-1956-czyliokresstalini-
zmu-charakteryzujądwauzupełniającesięzjawiska.Popierwszemieliśmywtedy
doczynieniaz-przypominającymdopewnegostopniakonwersję-gwałtownym
odrzuceniemtradycjiIIRP,wktórymzła„burżuazyjno-faszystowska”przeszłość
miałazostaćprzezwyciężonawświetlanej,komunistycznejprzyszłości48.Powtóre
zaś,władzemiaływówczasrozpocząćintensywnąpromocjęopowieścimoralnejsta-
nowiącejpołączeniepowrotudoźródełorazpewnychelementówopowieścietosowej,
dlaktórychwspólnympunktemodniesieniabyłazkoleispuściznaniemieckiejoku-
pacji,rozumianatakżejakosymbolicznykresdawnejPolskiinarodzinyjejnowego,
lepszegooblicza,czyliPRL.
ZdaniemŁuczewskiegowładzomstalinowskiejPolskimiałaprzyświecaćidea,
zgodniezktórą„powinniśmydowojnypowracaćnietylkodlatego,żePolacypo-
kazaliwtedysiłęswojegocharakteru(etos),aletakżedlatego,żetrzebapamiętać
oofiarach(powrótdoźródeł)”49.Najbardziejnamacalnymdowodemnawcielanie
tychzałożeńwżyciesą,jegozdaniem,ówczesne,oficjalneupamiętnienianiemiec-
kichobozówkoncentracyjnych.IdączawskazówkamiZofiiWóycickiej,Łuczewski
podkreślazmianęrozłożeniaakcentówwtejopowieści,gdzieelementżydowskiego
doświadczeniaZagładyzostajezczasemspolszczonyi/lubpoddanyinternacjona-
lizacji.Wzwiązkuztympamięćoobozachkoncentracyjnychzostajesprowadzona
m.in.dopamięcioichpolskichofiarach,ewentualnieomiędzynarodowymskładzie
obozowegoruchuoporuolewicowymprofiluczyteżowyzwalającychobozyod-
działachradzieckich.
Wkontekścieporuszanychwmojejpracywątkówważnawydajesiętakżeinna
obserwacjaŁuczewskiego,dotyczącapodwójnegoumocowaniapolskiejnarracji
martyrologicznejtamtegookresu.Jakprzekonującowyjaśniawarszawskisocjolog:
„Czyniączmartyrologiipolskiejczęśćprzestrzenidoświadczenia,komunistyczna
państwowapolitykahistorycznaspełniałapodstawowywarunekmożliwościtworze-
niaopowieścimoralnychwformiepowrotudoźródeł.Zjednejstronyowaopowieść
miałacharaktertraumatyczny,azdrugiej-heroiczny”
50
.Omawianewdalszych
rozdziałachtrzywątkipowojennejnarracjinatematokupacjiprzynosząempiryczny
dowódtejtezy.Wydajesię,iżmożnawręczzaryzykowaćstwierdzenie,żetowłaśnie
poszukiwaniesposobunaniwelowanienapięciamiędzykonwencjąmartyrologiczną
aheroicznąwnarracjachoIIwojnieświatowejjestbodajnajważniejszymmotywem
przewodnimkomunistycznejpolitykipamięcihistorycznej.Taostatniajawisięwowej
perspektywiejakonieustająceposzukiwanieopowieściidealnej,wktórejtrauma
iheroizmnawzajemsięwspomagająiuzupełniają.
48Wtymmiejscuniejestdlamniedokońcajasne,jakŁuczewskiprzyużyciustworzonegoprzezsiebiein-
strumentariumteoretycznegosamnazwałbytęodmianęopowieści.Wstalinowskiejnarracjioprzedwojen-
nejPolscewidzimywszakdwaelementykonstytuującejegodefinicjęopowieściokonwersji(odcięciesię
odprzeszłościiskupieniesięnaprzyszłości).Zarazemjednakniemawtymprzypadkumowyojakimkol-
wiekwątkunawracaniasięiekspiacjinarratora,bezktórychkonwersjanajwyraźniejniemaracjibytu.
49M.Łuczewski,Kapitałmoralny.Politykił,s.195-196.
50Ibidem,s.197.
36
