Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ewolucjaitendencyjnymózg
27
nadanysamochódjestograniczone;mojawiedzapochodziprzedewszystkim
zreklam,celowowyolbrzymiającychjegoplusy,orazzinternetu.Mojedoświad-
czeniaztymkonkretnymsamochodemsąniewielkie-dziesięciominutowajazda
próbna,któraniemanicwspólnegozwielogodzinnąjazdąwciężkichwarunkach
pogodowych.Jeślicośtakpowszechnegojakkupnosamochodumożebyćtak
pełnebrakującychibłędnychinformacji,towyobraźsobietrudności,przedjakimi
ludziestająwobliczunaprawdępoważnychdecyzji,choćbytakich,czyzawrzeć
związekmałżeński(bądźsięrozwieść!)albojakąpracęwybrać.
Podrugie,jeżelinawetdanesądostępneirzetelne,poprostuniemam
czasunaprzeprowadzeniepełnejanalizykażdegoproblemu,naktórysięnatknę.
Załóżmy,żepoświęcęjakieśdziesięćgodzinnaposzukiwanieinformacjiiroz-
ważanieróżnychopcjiwprzypadkusamochodu.Wtymczasiemuszęjednak
podjąćdziesięćinnychdecyzji:Cozrobięnaobiad?Jakmamzaktualizować
notatkidowykładu?Któregokandydatanajlepiejzatrudnić?Czymojacórka
naprawdępotrzebujetegodrogiegoaparatuortodontycznego?Niemogęspędzić
długichgodzinnaanaliziezaiprzeciwkażdejdecyzji,którąprzyjdziemipodjąć
każdegodnia,podobniejakty.
Właśniedlategodowiększościznaspasujeokreślenieskąpiecpoznawczy
(cognitivemiser):szukamysposobówoszczędzaniapoznawczej(umysłowej)ener-
giiiupraszczaniazłożoności.Chodzimynaskrótyikierujemysiępraktycznymi
zasadami.Ignorujemyczęśćinformacji,żebyograniczyćobciążeniepoznawcze;
nadużywamyinnychinformacji,byuniknąćkoniecznościposzukiwaniadodat-
kowychdanych;alboidziemyzagłosempierwszegopodszeptuintuicjiiakcep-
tujemyalternatywę,którejdalekodoideału,ponieważwydajenamsiępoprostu
wystarczającodobra
6
.Strategienskąpcapoznawczego”mogąbyćskuteczne,czasem
teżintuicjapodpowiadawłaściwedecyzje.Przybrakuwystarczającejkontroli
mogąjednakprowadzićdopoważnychbłędów.
Jakewoluowałomyślenieomyśleniu
Psychologowiezrobiliprzezostatniedziesięcioleciaolbrzymiepostępy,niemniej
dziśniktwpełninierozumie,jakalbodlaczegomózgiwytwarzająświadome
doświadczenialubwjakisposóbprowadządowyłonieniasiępoczuciaJa.Gdy
opisujemyzjawiska,którychwpełninierozumiemy,sięgamypometafory.Porów-
nujemyto,czegonaszeumysłyniesąwstanieogarnąć,ztym,corozumiemy.
Metaforybywająpomocne,jednakstosowanebezkrytycznierównieżmogąnas
sprowadzićnamanowce.
Zawsze,kiedyludziepróbowaliwyjaśnićdziałanieumysłu,sięgalipometa-
forywywiedzionezotaczającychichtechnologii.Platonprzyrównałludzką
psychikędowoźnicyrydwanupowożącegodwomakońmi.Okołoroku1800
mózgporównywanodotelegrafu,aokołoroku1900-docentralitelefonicznej.
